Un monifate ceibe de fíos

Fraga
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Non digo que o fagas mal, mais poderías pronunciar os uves coa boca…

—Abaixo!

—Pero…

—Abaixo! Xa me tes chea, que te aturen os raposos da fraga.

—Non me podedes facer isto. Mirade como vou! Non sei onde estamos. Como ides actuar sen min?

—Xa nos amañaremos. «Vfai» tranquilo.

A ignominia é dolorosa dabondo para que non caia no pánico por me atopar abandonado en ningures. Ata a cidade aínda queda un bo treito en coche, como para pensar en percorrer ese camiño a pé. Vou esperar un anaco a ver se pasa alguén que me poida achegar. Seguro que os rapaces xa se están a arrepentir do impulso. O seu complexo de inferioridade e o irascíbel do seu carácter a miúdo teñen estas consecuencias, pero no fondo saben que non lles asiste a razón.

Perdín a conta do que levo a esperar aquí xa. Tan bo era ese atallo que colleu Ramón que non o ha de coñecer ninguén. Non me podo arriscar a seguir agardando ao pé do camiño, se me colle a noite vou estar en verdadeiros atrancos. Algunha agrupación de casas ten que caer preto. Podo ir por aló… ou mesmo por acó. Non se fale máis, collo este camiño que me queda máis á man.

Unha árbore no medio da cidade está ben, mais tantas xuntas satúranme o olfacto. Estaba comezando a pensar que esta era unha fraga virxe, pero nesa gran rocha hai unha inscrición: «Está a piques de se internar en Denantes. Trabucouse na encrucillada». Seica imos polo bo camiño, aínda que esta verea semelle angosta en exceso para ser a entrada a algures; ademais, a maleza penetra salvaxe nela, como se non transitase xente con certa periodicidade. Quen sabe cantos tipos de bestas estarán á espreita na beira do camiño!

Ummm, froita!

Fraga
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Maro

Todos os deste personaxe

«Linghua de trapo, un carácter do demo e ninghunha persoa á que lle render contas. Ghústame este fulano.» Xusto

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Á fin unha ánima. Por un carreiro, que se incorpora á senda que estou a seguir, baixa un vello cunha canastra. Voume acercar a lle preguntar se este é o camiño correcto para ir dar ao pobo.

—Desculpe, señor.

—Que raio pasa? —Xirouse—. Hordiá! Un forasteiro!

—Si, poderíame dicir se vou ben por aquí para chegar á vila?

—Vas, oh, vas; vas ben de carallo! A que vila tes pensado ir?

—Segundo unha rocha de alí arriba, a Denantes.

—Pois si que es tan parvo como pareses… Si, seghe por aquí… seghe, seghe… —dixo ao tempo que coa man indicaba que fose todo recto.

—Moi agradecido. Impórtalle que lle faga outra pregunta? —dixen a tentar a sorte.

—Que cona vai mal no teu maxín pra pensar que non me importou a primeira!? —contestou alporizado.

—Eeeh… ben, de calquera maneira, fareina: que é iso que leva aí? —A curiosidade foi máis forte ca o medo que me producía aquel ancián. Descoñecía que eran aquelas bólas albas que levaba na canastra.

—Isto? Isto é risado, unha froita d’eiquí. Proba, rapás, cómese como se fose unha masá. —O antipático vello debuxou un sorriso bondadoso.

—De verdade que me dá un? O certo é que teño algo de fame.

—Pois claro, fillo, ten. Seghuro que non te viras noutra —replicou sen cambiar ese ceno amábel.

—Non, nin sabía da súa existencia.

—Pois veña, dálle unha boa dentada. Na vida probaches bocado tal. —Achegoume un froito.

Trabei e mastiguei con ímpeto naquel exótico manxar, crocante e fresquiño. Ten un sabor peculiar, un tanto forte. A miña lingua… O xantar está a se pór a mal co meu estómago…

—Buuuu… buuuu…. buuuuuaaahhh!

—Foder! Aínda que vas vestido coma un maricallo, hai que recoñeser que tes collois. Manda cona!, botarlle semellante trabada a un risado fresco… Había moitos anos que non vía cousa tal! He, he!

Estiven axeonllado ata que terminei de botar o leite materno. Vai ter razón a pena, tirei para o lado equivocado na encrucillada. Como todo o mundo aquí sexa tan hospitalario coma o vello do demo que a saber por onde andará xa… Pero, no meu estado, non penso poñerme a desandar costa arriba. Baixo ata a vila e que sexa o que Deus queira.

E ti de quen ves sendo?

Fraga
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Faxildo

Todos os deste personaxe

«Calvo e con barba. Está cadrado. Renegha do home actual, tan afastado dos animais; compórtase coma eles.» Iago

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Por detrás dun piñeiro apareceu un home calvo e rexo andando en crequenas. Ao me ver, xirou a cabeza. Un ceno curioso repousaba na súa faciana curtida. Sen mediar palabra, foime polas costas e comezou a cheirar con ímpeto o meu traseiro.

—Desculpe… desculpe… DESCULPE!!! Pódese saber que raio anda a facer?!

—De que outra maneira podería saber de quen ves sendo?

—… —Non atinei a articular palabra.

—Seica andas moi lonx’ do teu foghar. Nin es d’eiquí nin tes parentes en Denantes.

—Contra! E eu que pensaba que andaba limpo e perfumado abondo… —Tentei afrontar a situación surrealista con humor.

—O home moderno e a ansia por ocultar a súa naturesa… Así vai o mundo!

Marchou correndo detrás dunha denociña que cruzaba a fraga naquel momento. Perdeuse na espesura do bosque.

Contraataca o risado

Fraga
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Comezo a me sentir estraño. A polpa da froita tóxica, que cría erradicada do organismo, sinto agora como bule pola miñas veas. A sensación de mareo abandonoume o estómago para se instalar no maxín. Todo está a acadar un aire irreal. As cores gañan en contraste, os sons da natureza parecen proceder dunha paraxe distante e as árbores desta parte da fraga semellan adoptar un impropio comportamento humano: configuracións antropomorfas que escenifican as situacións máis macabras. As pólas dun espécime anobélanse contra «o pescozo» do veciño, que mesmo parece debuxar un xesto de agonía por ser estrangulado. Outra árbore, cunha «faciana» de xenreira, terma dun obxecto afiado —en realidade é a follaxe que só está presente no extremo da galla— mentres á súa beira hai un exemplar cunha ferida aberta da que emana resina. Outros semellan desmembrados. Aqueles…

Un episodio de pánico percórreme o espiñazo. Darei saído algunha vez deste monte? Dende as pólas, brazos e dedos deses entes arbóreos, os paxaros parecen estar a chamar por min. Tentan seducirme para que quede a compartir con eles esta clorofílica gaiola. Móvome por pura inercia, apenas sinto xa os pés… Que demo está a pasar? Como é posíbel? A onde vin dar?

De costas, axexando tras un piñeiro, hai un rapaz de raza negra. Esfrago con forza nos ollos esperando que as visións abandonen o meu caletre. Despois de retirar as mans, non son capaz de definir os contornos de inmediato, vanse debuxando devagar. A imaxe por fin se amosa con nitidez: segue aí!

Achégome con tento, dentro das limitacións da miña situación. Acaba de se decatar da miña presenza. Ergo os brazos coas palmas estendidas, tento facerlle saber que non son unha presenza hostil.

—OLA! ENTENDER MIN?

—Unga-lunga? —foi a súa resposta con cara de estrañeza.

—FALAR MEU IDIOMA? —preguntei. Coa palma da man batín no peito ao pronunciar o «meu».

Axítase un gamallo ao fondo. O rapaz —vale, a miña alucinación— bota a correr nesa dirección. Ten unha zancada potente ao tempo que elegante. Sempre temín morrer dunha maneira estúpida, mais finar envelenado a causa da inxestión dun froito subministrado por unha persoa maior só lle debeu acontecer antes a Brancaneves.

Preferencias laborais

Veiga
Abilio

Todos os deste personaxe

«Alto, fraco e coa cabesa nas nubes. Inda que anda polos trinta, seghe sen saber o puta que é a vida. Sacha coma un cativo.» Xusto

Xusto

Todos os deste personaxe

«Levo media vida a sachar con el. Ten moito xenio. Xa non sente paixón por nada. Por maior que sexa, inda traballa moi ben a terra. Sei que no fondo me ten apresio e eu dende logho que llo teño a el.» Abilio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Oes, Xusto, ti que prefires? Sachar nas patacas ou nos croques?

—E ti, Abilio, que che dean unha patada nos collois ou no narís?

E ese aposto mozo?

Fiestra
Sibila

Todos os desta narradora

«Dende que enviuvou non volveu saír da casa. Está aí día tras día, diante da fiestra, a contemplar o bulir de Denantes. A xente que a vai visitar é o único contato que ten co exterior.» Binucho

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Sibila

Todos os deste personaxe

«Dende que enviuvou non volveu saír da casa. Está aí día tras día, diante da fiestra, a contemplar o bulir de Denantes. A xente que a vai visitar é o único contato que ten co exterior.» Binucho

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Quen é ese que vén por aí? Trae un andar dificultoso, apenas se ten en pé. Agora que xa está máis preto, vese que non é da vila. Abofé que aparenta un home atractivo, alto, novo, ben parecido. Ten un ar doutro tempo, de galán barroco. Leva unha gorgueira, chaqueta corta de seda por riba dunha camisola frouxa de mangas acoiteladas e unha sorte de saia masculina cunhas polainas. Incluso ese aspecto desvalido que ten neste intre outórgalle o seu aquel. Nunca sopesara a opción de que puidese ser un forasteiro. Visto con certa perspectiva, pode ter incluso as súas vantaxes. Si, é bo candidato.

Á busca de leito

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Belisario

Todos os deste personaxe

«Bili é o que nos pon os viños n’O Paporroibo. Aghás prá empanada, que sempre a fai Olgha, ten boa man coa cosiña. É moi tranquilo; moito lle hai que tocar os pés pra que saque o xenio. O pelo que lle falta na cabesa teno no corpo. Sempre anda en manghas de camisa. O seu ghran ésito como taberneiro débese a que sabe escoitar.» Abisinio

Iago

Todos os deste personaxe

«Se cadra ten un punto responsábel de máis, pero é dado ás bromas. Casará máis pronto que tarde, mais inda vive na casa familiar. Son xa vinte e tres anos, un menos ca Lois. Ten o pelo castaño —de máis novo era louro, o que sempre me fixo pensar que o adoptaron— e é fraco coma un fiúncho.» Xocas

Olga

Todos os deste personaxe

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Ola, boa tarde. Pódeme servir un vaso d’auga?, por favor. —O bulicioso bar quedou en completo silencio á miña chegada.

—Vaia! Isto non se ve tódolos días: unha visita! Non trae boa cara. Tome.

—Graciñas. Si, atópome un tanto mareado —dixen antes de apoiarme nun tallo para non rematar no piso.

—Ben lle se nota —comentou o taberneiro, un home repoludo de abundante peluxe e escaso cabelo.

O sabor residual do risado adherido ao padal fixo que aquel non fose un grolo de sabor agradábel, mais si reparador.

—Ninghén o vai preghuntar? Veña, xa o fagho eu: por que vas vestido desa maneira? —dixo un home que estaba na barra. Rachou así cun amplo silencio que aproveitara para acadar un estado próximo ao humano.

Tanto tempo a vagar pola fraga e non se me ocorreu pensar en que dicir ao chegar á vila. Dende logo que a verdade non é unha opción. En que situación me deixaría ante estes pailáns? Pensa algo. Axiña!

—Non lles podo comentar máis para non estragalo. Por favor, non pregunten. Mais son actor. A miña chegada a Denantes é parte dun exercicio artístico. —Pero que grande son! Á hora de improvisar tampouco teño igual.

—Xa que non nos quere falar dese exersisio, cóntenos por que cheghou neste estado? —O propietario d’O Paporroibo, acorde aos meus desexos, cambiou de tema.

—Vin a pé polo monte. Xa saben, non pregunten. Atopei no meu camiño un vello que me deu a comer unha froita, seica vostedes a chaman risado…

—Risado fresco?, acabado de recoller da riseira? —interrompeu un home novo que tamén estaba diante dun viño na barra.

—Moito me temo, si. E despois…

—Xa, non é presiso que dighas máis. Ben che se ve na fasiana que estás a piques de gholsar só de lembralo. Abofé que todos os que estamos eiquí sabemos o que susede cando un proba o risado fresco. —O taberneiro aforroume o mal trago.

—Pois non puido ser outro que o cabrón de Maro —dixo o home novo cun leve sorriso instalado no rostro—. Cóbrame o que che debo, Bili. O deber chámame.

—Son dous ghatos e tres micos, Iagho. Que che se perderá na funeraria destas horas…?

—Os mortos son moi seus, sempre hai algho que faser. Veña, xente, deica! —Iago marchou despois de pagar cunha moeda estraña.

—Fixeime en que non lle pagou con cans. Non sabía que utilizaban outra moeda. Teñen por aquí un banco para trocar algo de cartos para lle pagar?

—Nesta vila ós ladrois mandámolos ó caldeiro, non lles poñemos locais pra que rouben con comodidade. Pero non se preocupe, pode paghar con cans. E, díghame, canto ten pensado quedar por eiquí? —preguntoume Belisario. Sen o saber, acábame de poñer nun compromiso. Despois de inventarme o do exercicio, non podo dicir que marcho decontado. Terei que pasar cando menos o día de mañá tamén aquí, por pouco que me entusiasme a idea.

—Non o teño todo decidido. Se cadra marcho mañá á tardiña. Que opcións hai para saír de aquí? Creo que subir a pé de volta non me seduce. —Case sen me decatar, O Paporroibo volve ser o lugar ao que entrei. Xa non sinto os ollos de toda a sala pegados á caluga.

—Moi ben comunicados non estamos, pra que neghalo. A mellor opsión é colle-lo vapor que o leva ata a sidade. O próximo é en dous días, á mañansiña. —Vou ter que pasar unha xornada enteira neste lugar, amais do que resta de tarde. Se nunhas horas aquí xa estou así… Que Deus me asista!

—Así o farei. Hai algunha pousada por aquí para pasar estas dúas noites?

—He, he, he! Si, claro! Está xustiño onda o consesionario de coches… Vostede sabe cantos visitantes ten Denantes cada ano? —dixo o home colorado pola risa, igual ca o resto de seareiros que estaban sentados á barra.

—Arriscareime: apenas ningún?

—Esato! Quen ía querer poñer un hostal aquí? Nós tiñamos unha habitasión pr’estes casos, mais hai tanto tempo que non lle dabamos uso, que a enchemos de trastes.

—Cun lugar para durmir éme suficiente. Con poder chegar á cama, non importa que haxa cousas polo medio.

—Olgha, aténdeme eiquí. Vou retirarlle as trapalladas ó moso pra que poida quedar un par de noites no cuarto de arriba.

—Non me sexas chafallas e adesenta aquilo un pouco. E limpa o po! Non lle vaia dar mal con tanta merda que hai alí amoreada —espetou a súa dona, con man firme.

—De verdade que non fai falla, con pouco confórmome. Non lles quero causar molestias.

Todo queda na casa

Igrexa
don Brais

Todos os deste narrador

«O meu tío avó é un cura tipo: fuches alghunha ves á misa? Pois tal que así. Vello, tripón, con vos de púlpito e fasulas prendidas polo sanghe de Cristo.» Xocas

Don Brais

Todos os deste personaxe

«O meu tío avó é un cura tipo: fuches alghunha ves á misa? Pois tal que así. Vello, tripón, con vos de púlpito e fasulas prendidas polo sanghe de Cristo.» Xocas

Cosme

Todos os deste personaxe

«O meu tío é bastante diferente de meu pai: aberto, simpático e un lustro máis novo. Está solteiro e vive connosco.» Plinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Ave María purirma.

—Sen pecado concibida. Dime… fillo.

—Volvino faser.

—O que?

—Que vai ser? Ela búscame, ponse toda melosa, e inda que trato de me resistir, sonlle demasiado débil.

—Mmmm…

—E ademais como se fosemos animais, collina por…

—Os detalles non son precisos, Cosme.

—Este fornisio non só ofende a Deus. Cada ves que penso en meu irmán e no sobriño… Como podo ser tan cabrón!? Se cadra o mellor é que marche lonx’ de Denantes, que colla as miñas cousas unha noite pra non reghresar xamais.

—Pero, fillo, como se che pasa sequera polo maxín facer cousa tal? Tanto teu irmán coma seu fillo téñenche moito aprecio. Non soportarían perderte.

—Está a defender o adulterio?

—Adulterio é unha palabra moi fea. Vós sodes irmáns, e por tanto tedes o deber de compartilo todo. Se vos queredes e vos respectades, aínda que pase isto de cando en vez, que dalgunha maneira pode axudar a manter unido ese matrimonio, para Deus estará ben.

—De verdade o cre?

—Pois claro. Non tes ningunha outra cousa que confesar?

Identidade oculta

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Elixio

Todos os deste personaxe

«En cada particularidade de Denantes e as súas xentes atopa unha conspirasión. Seghundo el nada é o que parés'. Ha de ser da miña idade, inda que semella máis novo de aspecto. É pequeno, ten o pelo neghro e uns ollos asuis que, do claros que son, meten medo.» Xiana

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Sei quen é —dixo un home que se acababa de achegar á barra, onde estou a lle botar un grolo arredado dos demais.

—Asistiu a algunha das miñas representacións? —expuxen unha hipótese.

—Pode deixar de finxir comigho. Sei que vén de moi lonx’ —articulou en voz baixa, con complicidade, para botar a continuación unha ollada derredor con desconfianza.

—Xa, non son de aquí, pero tampouco é que viva a tantísimos quilómetros!

—Comprendo que queira aghocha-la realidade a todos estes aldeáns que non serían quen de aseptala, mais non teña medo comigho. Sei que vén de lonx’, pero de lonx’ de verdade; non catro pobos máis aló, senón varios séculos alén.

—Entón, segundo vostede, eu… —Mordín o beizo inferior.

—É un viaxeiro no tempo! Teño que ghabarlle o personax’ improvisado, case me conseghe despistar. Pero esa roupa… está demasiado ben feita pra ser un disfrase pr’unha obra de teatro. Ben se ve nos tesidos e no acabado. —Se soubese o proceso de fabricación destes trapos… Dende logo que bo ollo non ten este demente.

Dar con alguén con desordes psíquicos en Denantes, baseándome na miña curta experiencia, parece algo do máis habitual. Intentar razoar non semella que vaia ser produtivo. Deámoslle renda solta ao meu talento interpretativo.

—Está ben, colleume —dixen cun ton de voz feble—. Podo contar coa súa discreción? —Ao escoitar estas palabras, iluminóuselle a faciana.

—Dende logho que si —respondeu con importancia—. É un deles?

—Mmm…

—Xa sabe a quen me refiro.

—Sei. Non, non exactamente.

—Non me digha máis, tamén o controlan.

—Algo así. —A quen se estará a referir?

—Conte, como é iso de viaxar no tempo? Doe?

—Non lle vou negar que un pouco si. Un descomponse para volver compoñerse no pasado ou no futuro. É un proceso se cadra máis molesto ca doloroso. —Por exemplo.

—De onde vén aghora?

—Esa é unha pregunta que non lle podo responder, pola súa propia seguridade. —Asinte coa cabeza.

—Díghame polo menos que fai eiquí?

—Non deixa de ser un accidente común nas viaxes no tempo. Un non sempre remata onde pretende.

—U-la máquina do tempo? Tena aghochada no monte?

—Ó principio dos… —Como se chamaba ese deus grego?—. Da… crono… navegación, ó principio da crononavegación, é certo que se usaban grandes máquinas. Mais agora, o trebello colle nun peto. Coidado, achégase alguén! Disimule, cónteme algo sobre galiñas ou algún deses temas dos que falan por aquí.

Negocios

Igrexa
Landelino

Todos os deste narrador

«A dos Umbón, unha das poucas fortunas que quedan en Denantes, está tamén en vías de extinsión; neste caso a través do sinema. É o promotor do Muíño e o que se encargha de conseghir os filmes e coordinar as proxecsiois.» Galilea

Landelino

Todos os deste personaxe

«A dos Umbón, unha das poucas fortunas que quedan en Denantes, está tamén en vías de extinsión; neste caso a través do sinema. É o promotor do Muíño e o que se encargha de conseghir os filmes e coordinar as proxecsiois.» Galilea

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Tróuxoa?

—Por aquí ha de andar…

—Canto?

—O habitual, nin máis nin menos.

—Pero como de adulterada está?

—O xusto.

—Só me podes ofreser isto?

—Polo momento. Mais tranquilo; ben non a remates, terei nova mercansía.

—Aquí te-los cartos.

—Tanto ghusto. —Persignase mentres fai a xenuflexión contra o altar—. Volverémonos ver pronto.

Branco mortuorio

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Abisinio

Todos os deste personaxe

«O meu compadre. Un retranqueiro coma min. Ten familia, pero como se non a tivese. Pasamos o día enteiro n’O Paporroibo. Os anos non caen en balde, ten que se axudar cun caxato pr'ir da taberna á casa e da casa á taberna. Non é moi culto, os libros nunca foron o seu, pero ten moito mundo.» Senén.

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Belisario

Todos os deste personaxe

«Bili é o que nos pon os viños n’O Paporroibo. Aghás prá empanada, que sempre a fai Olgha, ten boa man coa cosiña. É moi tranquilo; moito lle hai que tocar os pés pra que saque o xenio. O pelo que lle falta na cabesa teno no corpo. Sempre anda en manghas de camisa. O seu ghran ésito como taberneiro débese a que sabe escoitar.» Abisinio

Galilea

Todos os deste personaxe

«Volveu de África non hai moito cun par de fillos. É nai solteira e ten unha atitude impropia dunha muller: sempre fala con moita aghresividade e está decote na barra da taberna. Atea e amante da siensia, que pra ela todo o pode esplicar; si, é unha iñoransia como outra calquera.» Pía

Lito

Todos os deste personaxe

«Superstisioso e aghoirador, coñese toda lenda canta hai... e créeas todas!» Belisario

Senén

Todos os deste personaxe

«Sempre nos entendemos ben. É un pouco máis novo ca min, mais estivemos moitos anos embarcados xuntos. Non se lle dan mal os naipes. De moso tiña unha noiva en cada porto, mais non casou con ninghunha. Leva o pelo moi curto e é de pel morena e estatura corrente.» Abisinio

Xuli

Todos os deste personaxe

«É o fillo maior da Ghalilea. Neghro como unha noite, fraco como unha vimbia e inda que lle levo tres anos, hai tempo que me pasou en altura. É bastante reservado. Ghústalle moito aprender sobre calquera cousa. Mira que corre o cabrón!, máis ca calquera outro na vila. Mellor non falar do tamaño da súa pirola…» Xocas

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Cacho cariña me traes! Non che sentou ben o ar fresco, ou?

—Ponme unha, Belisario. Non ides crer o que acabo de ver aí fóra. Coido que debo de estar aínda intoxicado polo risado. Xa antes na fraga vira cousas estrañas, pero o de agora…

—Non ghomitaras o risado? —preguntoume Abisinio, un dos vellos habituais d’O Paporroibo.

—Home, non había quen tragase aquilo, pero supoño que algo chegou ó estómago e logo ó sangue, porque estas visións…

—Cando eramos novos, unha das tolerías que fasiamos era ver quen papaba a maior cantidade de risado fresco. Claro que nunca cheghamos a traghar nin un anaco que non saíse axiña coa sena do día anterior. Porén, ninghún de nós tivo nunca visiois.

—Non me parés’ tan estraño que tivese alghún episodio alusinatorio polo risado que papou na fragha. Tede en conta os efectos do risado ó coserse na pota. Unha trabada en cru ten que ter tal consentrasión desa substansia que non sería raro que unha persoa pouco habituada a el, nada neste caso, se vise afectada ata ese punto. Da mesma maneira que os efectos dun viño nalghén que nunca bebeu son moito máis fortes que noutro acostumado. Alghén así podería cheghar a se emborrachar cunha pequena cantidade. —Entrou na conversa unha muller alta, fraca, de verbo fácil e con moita seguridade nas súas palabras.

—Se o dis ti, Ghalilea, créoo. —Belisario confiou na palabra da muller—. E logho, que foi o que viches aí fóra?

—Supoño que xa non ten moito sentido, pero, en fin, de primeiras pensei que se trataba dun home. Era unha figura enxoita: vestía uns zapatos lustrosos, un chaleco a cadros e un fungo do que escapaban unhas longas gadellas. O curioso é que, aínda que tiña mans de persoa, a cara era a dun esqueleto. O caletre ás veces xog… —Unhas vellas sentadas nun dos fondos comezaron a se persignar cun ceno de espanto. O Paporroibo sumiuse nun estrondoso silencio.

—Mi madriña! Era o Mandado. Deus nos asista! —Lito, tras dicir isto, botouse con desolación sobre a barra coa fronte apoiada na man.

—O que?

—O Mandado da Crebandoughada —continuou incorporándose de novo—. É o servinte dun monstro que vive no monte, no máis fondo dunha escura cova. O Mandado, que é tal e como o describes (leva sapatos de charón, un chaleco a cadros, unha cadea dourada e uns fíos que sobresaen dos petos, ademais das crenchas cubertas polo fungho e a cara de esquelete a pesar das mans de persoa), baixa á vila de cando en ves e leva a alghén con el. Unha ves alí, coa persoa sedada, a Crebandoughada ábrelle o bandullo e comesa a comer nel. Cando remata, o Mandado cose a ferida cun fío máxico que non deixa sicatrises. A persoa, sen se lembrar de nada, reghresa á súa vida habitual. Aínda que morrerá en poucos días! —Un calafrío percorreume o espiñazo.

—Vaia… e que é o que lle come o monstro? Como é posíbel que a persoa siga vivindo? —intereseime.

—Cómelle as tripas —dixo Senén.

—Serás animal! Se comese as tripas como ía seghir vivindo ninghén, cómeche un ril —corrixiu Abisinio.

—Cun só ril funsionando, pódese faser vida normal. Que llo dighan á tía deste! —Galilea botou por terra o dito por Abisinio.

—Nin o un nin o outro. Enghole case toda a ánima —prosegue Lito.

—Home, claro, porque a ánima esta aí, xusto á dereita da visícula. Non che digho! —Abisinio de novo.

—De calquera maneira, sempre que se viu o Mandado, finou alghén ós poucos días. Non ten por que ser a persoa que o viu, porque un nunca sabe cando é levado polo Mandado. Non pode lembrar esa parte. Mais sempre hai alghén que espicha. Así que, polo que nos contas, sabemos que alghún de nós ha de morrer. Se cadra non vas ser ti, botaches fóra pouco tempo. —Menos mal. Pode soar un pouco egoísta e miserábel, porque se non son eu, será outra persoa; pero supón un alivio. Nunca crera en monstros. Unha tarde en Denantes abonda para facer medrar a dúbida en min.

—Non sexades túsaros! Estamos xa no século XX e seghides con estas lilainas. Os monstros, os espíritos ou os deuses non existen. Tanta trapallada é o Mandado coma a Crebandoughada, Xesús Cristo coma a Santa Compaña. Por suposto que o actor viu iso na fragha, el mesmo nos confesou antes estar baixo a acsión do risado sen cosiñar, de sufrir alusinasiois…

—Claro, e que casualidade que xusto un home que vén de fóra, que endexamais estivo aquí, describa con presisión o Mandado. Admite que non hai explicasión pra isto. Tes que aseptar as evidensias. Hai cousas que escapan ó control da siensia —interrompeuna Lito.

—Pero que dis? Escoitaríavos a alghún de vós a historia cando estivo eiquí, aínda que non fose de maneria consiente. —Neguei coa cabeza—. E o seu maxín, baixo os efectos alusinóxenos do risado e suxestionado pola historia, transformou un transeúnte calquera no Mandado. Dinos, que outras visiois tiveches na fragha antes de cheghar?

—Pois… —Hanse rir de min, pero prefiro a explicación científica e racional a que un monstro me puidese abrir en canal—. Ía eu pola fraga e vin un cativo detrás dun piñeiro. O raro, e por iso sei que foi unha alucinación, é que o rapaz era negro.

—Máis ou menos da cor de meu fillo? —Galilea sinalou unha mesa onde estaba sentado o rillote que vira na fraga. Levántome e achégome a el.

—Pero se cando te atopei na fraga e che preguntei se falabas o meu idioma, saíches correndo despois de dicir unhas palabras en lingua estranxeira.

—Ti viñeches berrando coma un tolo e usando infinitivos: «ENTENDER MIN. FALAR MEU IDIOMA?». Que esperabas que che respondese? «Si, ou cando menos unha variedade dialectal con conxughasión verbal»? Pois dixen unhas palabras sen significado, similares á idea que habías de ter d’alghunha linghua africana. Ves?, fíxeno pra que non se che prendesen as fasulas como aghora as tes.

Entón, se o rapaz negro non era unha alucinación…

 

Opresión pectoral

Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Esta é unha das sensacións máis angustiosas que se poden ter: acordar no medio da noite, inmóbil, sen poder respirar. Co peito oprimido, como se tivese alguén derriba. Os músculos non responden á miña demanda. Non podo evitar pensar que este é o final, aínda que xa pasase por isto en máis ocasións. Grito, mais a voz non atopa saída. Como se cada unha pesase centos de quilos, destino todas as miñas forzas a tentar abrir as pálpebras. Cos ollos xa útiles, percibo unha luz tremelucente, tenue, se cadra pola distancia. Ha de entrar pola miña fiestra, ilumina apenas o teito da habi… Pero que demo?! Esta non é a habitación onde me deitei. A onde foron os trastes? O teito semella tallado durante séculos polo paso da auga. Onde me atopo?

Un ser esquelético asómase de súpeto sen deixar de me oprimir o peito co seu peso. Enfronta a faciana á miña. Da súa boca noxenta e viscosa emana un fedor nauseabundo. Espreita coa súa mirada sen ollos, esculca no máis fondo do meu ser. Pecho os meus como se fose un cativo, convencéndome de que o que non podo ver non está aí. Ábremos decontado coas súas mans carnosas, finas e ao tempo firmes. Instala un sorriso sinistro no seu rostro e saca unha lingua ennegrecida que gotea un líquido escuro e espeso. Pásaa cun movemento rápido pola dentadura infecta. Trato de pedir auxilio, pero unha vez máis o ouleo afógase no meu interior. Unha das mans sóltame o ollo e sae do campo de visión. Regresa decontado asindo unha agulla oxidada. Atravésaa sen dificultade na pálpebra, cósema á cara xusto embaixo da cella. Podo escoitar con detalle cada puntada: como perfora a pel mentres adhire partículas de ferruxe no ínfimo burato, como corre o fío mentres acada unha cor sanguinolenta. Unha, outra e outra vez máis. Con precisión de cirurxián; non, mellor aínda, de costureira. Remata á fin o labor. Fora doloroso e arrepiante, si, mais agora a indeterminación é case peor. Temo pasar por cada un dos sufrimentos imaxinábeis. Que será o seguinte?

Baixa de enriba de min aínda que os meus pulmóns seguen contraídos. Mantense erguido á miña beira, á vista. Turra da cadea que lle sae do chaleco e o reloxo vén canda el. Abre a tapa cun xesto rápido do polgar e achega o trebello á altura da queixada. Inclínase para que poida velos a ambos polo miúdo. O seu ceno sádico escolta o aparato de medir o tempo: ten un gran tamaño —inda que se trate dun modelo de peto— e vai vestido dun dourado refulxente. Leva gravados números romanos escritos nunha caligrafía preciosista, porén, está desprovido de agullas.

Un queixume, tan indescritíbel como estarrecedor, emana do máis fondo da cova. O pranto vai aumentando devagar a súa intensidade, sinal inequívoco de que esa besta, a Crebandougada —que outra cousa podería ser?—, achégase. Unha silueta informe proxéctase na parede. Da sombra emerxen as súas garras enormes: estalícanse na miña dirección. As unllas penetran no meu abdome esgazándoo de punta a punta. Sigo sen controlar nada máis que os ollos. Báixoos tanto como podo, mais é inútil, non vexo alén do nariz. Noto como se me estivese a baleirar. O banquete está acompañado por toda sorte de sons guturais. O pavor está a producir efectos analxésicos. Apenas sinto dor física. Será en verdade a miña ánima o que está a devorar?

Hora leda

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Belisario

Todos os deste personaxe

«Bili é o que nos pon os viños n’O Paporroibo. Aghás prá empanada, que sempre a fai Olgha, ten boa man coa cosiña. É moi tranquilo; moito lle hai que tocar os pés pra que saque o xenio. O pelo que lle falta na cabesa teno no corpo. Sempre anda en manghas de camisa. O seu ghran ésito como taberneiro débese a que sabe escoitar.» Abisinio

Landelino

Todos os deste personaxe

«A dos Umbón, unha das poucas fortunas que quedan en Denantes, está tamén en vías de extinsión; neste caso a través do sinema. É o promotor do Muíño e o que se encargha de conseghir os filmes e coordinar as proxecsiois.» Galilea

Olga

Todos os deste personaxe

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Plinio

Todos os deste personaxe

«É bo rapás, aínda que un pouco parado. Temos a afecsión común da lectura. Leva unha barba moi curta e ghústalle portar chapeu.» Breixo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—… e meteulla polo cu! —O Paporroibo enteiro está sumido nunha orxía de risas—. He, he, he!

—Bos días. Aínda te non recuperaches? Perdoa que cho digha, pero seghes a ter un aspeto horríbel —saudoume Belisario.

—Si, non pasei boa noite.

—Claro, a cama é demasiado dura —dixo Olga.

—Non, a cama está ben, de verdade. Non tivo nada que ver. Vou sentar aquí un anaco mentres esperto de todo.

—… e díxolle: mellor ca ti, papahostias! —Outro coro de gargalladas.

—Estádesvos a escarallar, pero a min estes chistes parécenme malísimos —díxenlle a Plinio, que estaba sentado ao meu lado.

—É que o son. Máis malos cá carne do prepusio dun ghato. Mais xa verás como nun intre che pareserán mellores.

—Olga, que andas a cociñar na lareira? O recendo chega ata aquí! —Intereseime.

—Estou a coser… —Fixo unha pausa a metade de frase, como se lembrase algo—. O-o recheo prás empanadas.

—Ola. —Achegouse un home—. Son Landelino Umbón. Vostede é o actor, verdade?

—Sonlle.

—Sería moita indiscresión preghuntarlle que tipo de teatro fai?

—Non. Sobre todo fago teatro clásico. Xa sabe: Molière, Marlow, Calderón, Shakespeare…

—Chéspir, eh? —Cacho pronuncia ten o paifoco, seguro que non escoitara ese apelido na vida—. O caso é que esta noite estreamos un novo filme en sesión lareta, Ghamlet. Quen mellor que alghén versado na obra de Chéspir, coma vostede, pra le-los rótulos? Ghustaríalle? —Hai un cine nun lugar coma este? Non pode ser.

—Sesión lareta, que é iso?

—A lareta é a sesión prós analfabetos da vila. —Tomou a palabra Plinio—. Ou pra aqueles que non vén un carallo. Lense os intertítulos en voz alta pra que poidan seghi-la película.

—Entón, que?, contamos con vostede?

—Pode ser divertido.

—Olgha, en canto estea lista, mándanos uns anacos de empanada pra selebralo —dixo Umbón.

—… non, mais ghustaríame velas —O Paporroibo enteiro escangallábase.

—Non, mais ghustaríame velas —repetín o final do chiste que acababan de contar—. He, he, he! Que bo! —Este si que estivera simpático.

Procurando acougo espiritual

Rúa
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Anatolia

Todos os deste personaxe

«Alta e enghurrada. A vella está tan tola como indican o seu pelo e ollos.» Lois

Lois

Todos os deste personaxe

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Marías

Todos os deste personaxe

«Están as dúas viúvas dende que me alcansa a memoria. Sempre sentadas no seu banco. A forsa de enghanar o tempo xuntas, son case que a mesma persoa, tanto en aspecto como en personalidade. As únicas conversas que podo lembrar delas son referentes á meteoroloxía.» Leuco

Ribo

Todos os deste personaxe

«Un can vaghabundo —literalmente— obsesionado con nadar: pasa o día enteiro na praia ou no río, sempre a esperar que aparesa alghén pra lle tirar o pau.» Xuli

Siña Telesfora

Todos os deste personaxe

«Encántalle disirlle a todo varón menor de trinta anos que está feito un home. Camiña a paso de caracol, ten os ollos pequechos e o queixo cheo de pelos duros como espiñas.» Iago

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Grazas por me guiar, Lois. Estas horas en Denantes foron convulsas para min. Preciso un pouco de acougo espiritual. Ir á igrexa, reflexionar e incluso poñerme a ben con Deus.

—Enténdote, a ánima tamén presisa dun reconstituínte de cando en ves.

Espero que os nubarróns que bloquean o sol neste momento non sexan premonitorios. O día está a avanzar con placidez, confío en que continúe así. Con Lois ao meu lado, síntome máis seguro ante as sorpresas que nos agarden no camiño.

—Mira quen vén aí, siña Telesfora, a típica vella pesada que leva toda a vida a disir as mesmas cousas —alertoume sobre unha muller maior coa que nos imos cruzar en breve. Era baixiña, avanzaba coas dificultades propias da idade. Vestía o clásico uniforme lutuoso: saia longa ata os pés, blusa austera e pano na cabeza (por descontado, todos eles pardos), amais dunhas zocas tradicionais.

—Ola, Iagho. Que barbaridade! Hai que ver como medraches. Así xa está ben, eh?, que despois non entras polas portas! Estás feito un home. Ademais, aghora con eses quiliños que colliches estás máis ghuapo. Pero aféitateme, home. Este é o famoso visitante, o que entúa nas óperas de teatro, non? —Asentín mentres portaba un sorriso de compromiso—. Vese bo rapás, e iso ten moito mérito. Eu marcho xa que vou darlle de comer ós ghatos. Teime coidado co sol, que parés’ que non, porque está así o día como atoldado, pero si que fai mal. Ata mañá se Deus quixer. —A muller seguiu o seu camiño.

—Que che disía eu. Toda a vida ighual. Que che dighan con catorse anos que estás feito un home e o moito que estás a medrar, aínda; pero con vinte e catro… Ademais de confundirme co meu irmán Iagho, outro clásico.

—Non te pases, que non é para tanto.

—Claro, ti como non a vas volver ver na vida… pero eu se mañá me atopo con ela, mañá que volve disir o mesmo.

—Por certo, si que voan as novas…

—Por te coñeser, dis? —Fixen un xesto con cellas e mans remarcando a evidencia—. Se chegha a ouvidos de Pía, todo aquel que vaia á mañansiña ó mercado estará máis ca informado.

—Vas vir ó cine esta noite?

—Claro, alí estarei. Moita sorte! É un luxo ter un actor profesional pra le-los rótulos. —Resulta agradábel que de cando en vez a un lle recoñezan os méritos.

Sen maior incidencia, avanzamos camiño da igrexa. Axiña nos cruzaremos cunha nova persoa: outra anciá, esta alta e macilenta. Camiña coa mirada perdida. A maneira agreste de levar o cabelo potencia o seu aspecto de tola.

—E este? —dixo a muller de maneira cortante.

—É un actor que está de visita, Anatolia.

—Boh!, que máis dará seghir o marcado por un dramaturgho ou por un demiúrgho. —Proseguiu a súa marcha con desgana mentres nos achegabamos á praia.

—Aquí vén este…

—Non trae algo na boca? —Contra nós viña un can cun obxecto alongado sobresaíndo a ambos lados do fociño. O seu rabo non se detiña nin un intre.

—Pois claro, tráenos un pau pra que llo tiremos ó mar. Veña, trae aquí, Ribo. —Unha vez que Lois colleu o pau, a ansia posuíu o animal. Dá pequenos botes ao tempo que se achega ao mar sen deixar de fitalo. Lánzallo tan lonxe como pode e dá media volta mentres o cuadrúpede penetra no océano a toda velocidade.

—Fai isto acotío?

—Acotío? Non fai outra cousa. Pasa o día enteiro na praia ou no río; menos cando está a comer, durmir ou a montar a alghén. Non hai máis que verlle os pelos, soldados pra sempre os uns ós outros. Por iso mesmo se lle puxo o nome de Ribeirán. É ver pasar por aquí a alghén e achegharse pra que lle tiren o pau. O seu coa augha é unha obsesión! Vamos, antes de que volva.

—Coñeces o párroco? Que tal é?

—Si, é un Egruever, o meu tío avó. Como persoa maior é bastante tradisional, pero ten bo fondo. Meu primo Maeloc, que leva unha capela por aí arriba, é xa máis moderno na súa consepsión do evanxeo. Mira, aí as están, sentadas no mesmo banco dende hai trinta anos. O tempo converteunas en xemelghas, que digho xemelghas, son a mesma persoa desdobrada.

—Bos días. Estabamos a comentar que, por moito que ande día encapotado, non ten trasas de que vaia chover.

—Si, non parés’ —respondeu Lois sen sequera detérmonos. Avanzamos un chisco. Atrás quedaban xa as dúas vellas—. Estas dúas que, por compartir, ata comparten nome, María, quedaron viúvas décadas atrás. Dende entón pasan día tras día nese banco. Tanto tempo levan xuntas que, como can e dono, acabaron por se pareser. Eu xa apenas as distingho. Losen ighual e falan idéntico, ademais son persoas monotemáticas, pásanse a vida en insulsas conversas referentes ó tempo que vai. Éme difísil maxinar seres máis aburridos.

—Polo menos téñense a unha á outra…

—Xa cheghamos. Podes sentarte e botar o tempo que queiras. Eu vou avisar a tío Brais á sancristía pra que se acheghe a te confesar. Xa non volvo, quedei con Maeloc. Deica, vémonos.

—Adeus e grazas.

Como de confortábel é o meu futuro fogar?

Cemiterio

Todos nesta localización

Lápidas e nichos,
flores, choros e responsos.
Fogar de ánimas ermo;
derradeira vía ao inferno.

Aldara

Todos os desta narradora

«Di ter todos os males coñecidos pola ciencia, ademais doutros moitos que aínda están por descubrir. Non chega ó cuarto de século, mais non fai outra cousa ca pensar na morte. Pequena e moi fraca, hai na vila cans que pesan máis ca ela. Extremadamente pálida, quen sabe se é a verdadeira cor da súa pel ou consecuencia da súa agonía perpetua.» Don Primitivo

Aldara

Todos os deste personaxe

«Di ter todos os males coñecidos pola ciencia, ademais doutros moitos que aínda están por descubrir. Non chega ó cuarto de século, mais non fai outra cousa ca pensar na morte. Pequena e moi fraca, hai na vila cans que pesan máis ca ela. Extremadamente pálida, quen sabe se é a verdadeira cor da súa pel ou consecuencia da súa agonía perpetua.» Don Primitivo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Un lugar onde na porta reza: «Gloria eterna aos que nos deixaron a vida, a terra, a fala e a empanada» non pode ser tan malo. Máis cedo que tarde rematarei aquí. Se cadra semella tétrico porque nunca o observei coa mirada axeitada, deámoslle unha oportunidade cos ollos limpos.

Non noto nada especial desta beira do limiar. É un sitio fermoso: a herba é verde intenso; a paisaxe, pródiga en árbores; as flores, que abarcan a totalidade do espectro, alegran un lugar inmerso nunha fonda tranquilidade. Fresco, polas sombras dos cipreses, en verán; morno en inverno. En cada inscrición de cada lápida adivíñase un grande aprecio. É un lugar construído dende o amor e o respecto, sentimentos que se cadra son máis fortes ca a morte mesma.

A quen pretendo enganar, non hai nada máis aló da putrefacción. Este contorno fecundo resulta favorábel para a proliferación de bacterias, insectos e calquera outro tipo de bechos. Nesta serenidade sepulcral, unha pode escoitar todo aquilo que acostuma presentarse latente aos nosos sentidos. Son quen de percibir o renxer da luída madeira aí embaixo, perante o paso do tempo, e o continuo, inexorábel, mastigar dos vermes na carne en descomposición… AH! NON QUERO! Non quero rematar aquí! Non quero servir de pútrido alimento para ninguén!

—Axúdeme! —Diante de min hai un home coa cara ensanguentada bloqueándome a saída. Leva roupas de séculos atrás. Debe de ser un dos que xacen no camposanto. Pretende que quede con eles. Pero non é o meu lugar; moito menos o meu tempo. Aínda estou viva e teño que facer o que sexa por saír de aquí! Outra maneira non hai máis que pola porta. Veña, Aldara, pecha os ollos e corre contra el como se estiveses —estás— a fuxir da morte.

Rodolfo

Igrexa
don Brais

Todos os deste narrador

«O meu tío avó é un cura tipo: fuches alghunha ves á misa? Pois tal que así. Vello, tripón, con vos de púlpito e fasulas prendidas polo sanghe de Cristo.» Xocas

Don Brais

Todos os deste personaxe

«O meu tío avó é un cura tipo: fuches alghunha ves á misa? Pois tal que así. Vello, tripón, con vos de púlpito e fasulas prendidas polo sanghe de Cristo.» Xocas

Helga

Todos os deste personaxe

«Unha das miñas máis apreciadas freguesas. É unha moza nova que hai pouco que recibiu o sacramento do matrimonio. Sempre estivo preocupada por non perder a virtude e por seguir os ditados da lei de Deus.» Don Brais

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Ave purisma María.

—Concibida sen pecado. Dime, filla.

—Verá, isto… é complicado pra min. Amo a meu marido, claro, e estamos a tentar te-lo fillo, pero o outro día, estando a faser iso… De maneira cristiá, claro, nada de pusturas raras. Procuraba poñerlle tino na consepsión, inda que, durante unha fracsión de seghundo, veume á mente Valentino.

—O actor ese? —pedín aclaración.

—Rodolfo, si. E verá…

—Non teñas medo, filla, continúa. —Procurei relaxar o ambiente.

—Pois que cada ves que pechaba os ollos, volvía a súa imaxe, mais perdía pouco a pouco a roupa. Ata que terminou por substituír a meu esposo e… —Foi incapaz de conter por máis tempo o pranto—. Pasou algho que endexamais susedera!

—Que foi? —inquirín con solemnidade.

—Pois que, e ben sei que non é o obxectivo do acto reprodutivo, e nunca tal pretendera, pero é que… sentín unha… unha… creo que tiven un orghasmo deses —dixo a volume apenas perceptíbel mentres baixaba a cabeza.

—… —Non me deu tempo a dicir nada.

—Aínda se fose co meu marido, e non a pensar nese outro home, tería resistido esa resposta do meu orghanismo, inda que sei que o fin non é pasalo ben. Pero é que aghora sinto repulsa de min mesma, do meu corpo. Estou averghoñada por traisoar a meu maridiño, por ofender a Deus.

—Vexo que estás arrepentida, que procurarás…

—Claro, xamais volverá pasar, xúrollo —interrompeume.

—Ben, pois. Habendo propósito de emenda e vendo que comprendes a gravidade dos teus pensamentos, eu absólvote no nome…

—É máis. —Fíxoo outra vez—. Non penso volver ver unha película na que aparesa un home que teña nin que sexa un chisco de atrativo.

O canto das gaivotas

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Abisinio

Todos os deste personaxe

«O meu compadre. Un retranqueiro coma min. Ten familia, pero como se non a tivese. Pasamos o día enteiro n’O Paporroibo. Os anos non caen en balde, ten que se axudar cun caxato pr'ir da taberna á casa e da casa á taberna. Non é moi culto, os libros nunca foron o seu, pero ten moito mundo.» Senén.

Belisario

Todos os deste personaxe

«Bili é o que nos pon os viños n’O Paporroibo. Aghás prá empanada, que sempre a fai Olgha, ten boa man coa cosiña. É moi tranquilo; moito lle hai que tocar os pés pra que saque o xenio. O pelo que lle falta na cabesa teno no corpo. Sempre anda en manghas de camisa. O seu ghran ésito como taberneiro débese a que sabe escoitar.» Abisinio

Binucho

Todos os deste personaxe

«Hai quen ten que convivir coas hemorroides, a min tocoume apandar con Binucho. Se Senén e Abisinio teñen alghunha opsión de ghañarnos, é porque por moitos anos que pasen el seghe a xoghar coma o cu.» Níscaro

don Primitivo

Todos os deste personaxe

«É o médico da vila. Alto, robusto e co pelo neghro. É o único que sabe realmente a ghravidade dos meus males, inda que ma oculte co fin de non me preocupar.» Aldara

Iago

Todos os deste personaxe

«Se cadra ten un punto responsábel de máis, pero é dado ás bromas. Casará máis pronto que tarde, mais inda vive na casa familiar. Son xa vinte e tres anos, un menos ca Lois. Ten o pelo castaño —de máis novo era louro, o que sempre me fixo pensar que o adoptaron— e é fraco coma un fiúncho.» Xocas

Níscaro

Todos os deste personaxe

«Ten unha lixeira ludopatía; pra el non existe nada alén das cartas. Hai anos que ten un ollo ghrolo polo bico dunha pita. Lévao ó ar. Sempre di que lle veu estupendo pra xoghar, pois ninghén lle mira á cara.» Belisario

Olga

Todos os deste personaxe

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Senén

Todos os deste personaxe

«Sempre nos entendemos ben. É un pouco máis novo ca min, mais estivemos moitos anos embarcados xuntos. Non se lle dan mal os naipes. De moso tiña unha noiva en cada porto, mais non casou con ninghunha. Leva o pelo moi curto e é de pel morena e estatura corrente.» Abisinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Pero que demo che aconteseu!? —preguntoume Olga nada máis entrar pola porta—. Don Primitivo, acúdalle aquí!

—A ver, déixame botarlle unha ollada, fillo. —Retiroume a gorgueira coa que estaba a tentar conter a hemorraxia—. Non é gran cousa, aínda que si aparatosa por todo este sangue. Toupeira, dáme unha botella de licor de herbas da casa. Olga, non tes por aí agulla e fío? —Vaia, home, o que faltaba.

—Aquí ten, Don Primitivo.

—Toma, rapaz, pégalle un bo grolo. —Pero que raio!, isto é fortísimo.

Esteriliza os utensilios coa propia caña, que tamén utiliza para desinfectar a ferida. Hai que ver como proe! Aperta ben cos dedos a físgoa da fronte e comeza a suturar. A acordanza do episodio noitébrego faise ineludíbel. Volvo sentir con sensibilidade extrema as puntadas. Son incapaz de conter o frémito que ergue cada cabelo do meu corpo.

—Tres abondan. Non che debería quedar apenas marca —dixo mentres me poñía unha venda na fronte, suxeitada ao redor da cabeza cun par de voltas e un nó preto.

—E logho, que foi desta ves? Calamidade! —preguntou Belisario.

—Algo raro… para variar. Saín da igrexa e, xa no patio, algo caeu dende o ceo e bateu con violencia contra a miña fronte. Desorientado e co sangue a escorregar con profusión pola cara, cheguei á porta do cemiterio. Alí había unha moza de aspecto cadavérico que, tralo sobresalto inicial, pechou os ollos para cotenar comigo a toda velocidade. —A man acode a cubrir o costado con só lembrar o incidente.

—Así que Aldariña tirou contigho? —dixo Iago cun amplo sorriso—. É pouquiña cousa: miúda, esbrancuxada, parés’ que se vai romper ó mínimo gholpe. Pero cando está aterrada…

—Sei que foi o que lle deu na cabesa —interveu Binucho.

—Que vas saber ti? Xogha, anda, xogha —Níscaro instouno a que seguise coa partida.

—Foi un mexillón. —Si, claro, os míticos mexillóns voadores de Denantes—. As ghavotas cóllenos nas rochas e pra abrilos soben unhas dusias de metros. Ñññññi!, sóltanos pra que se esmaghen contra o lastrado do patio da ighrexa e así poderen comer neles. Tivéche-la mala sorte de pasares por alí nese intre.

—Ññññi? Pero que carallo é ññññi?! —replicou Senén.

—O son que fan as ghavotas.

—Ti non viches unha ghavota na puta vida. —Entrou Abisinio tamén na conversa.

—Claro, como se houbese poucas aquí! Ademais, vin miles delas xuntas cando andaba ó mar.

—Pois non se nota. As ghavotas fan aaaaaaauaaa! —replicou Abisinio.

—Pero que van faser así, fan ññññiaaa! De sempre —expuxo a súa onomatopea Senén.

—Xoghai dun carallo dunha ves. A quen cona lle importa como faghan as ghavotas. —Níscaro estaba empezando a se desesperar—. Binucho, a puta que te pariu! Tiñas ese tres e antes xoghaches copas?! E, ademais, é guañññ!

Últimos preparativos

Muíño
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Ádega

Todos os deste personaxe

«Ten tres anos máis ca min, aínda que sempre tiven máis complisidade con Xiana. É rariña como ela soa: ghústalle calquera forma de arte, a pintura, a escultura e mesmo a poesía, sobre todo se están relasionadas coa morte. Ninghún outro membro tivo máis sorte ca ela de caer nesta familia. O seu pelo é moi escuro e ondulado e levanta pouquerrechiño do chan. Encárghase de fotos e retratos, de ghravar as lápidas ou calquera outro labor minimamente artístico.» Xocas

Landelino

Todos os deste personaxe

«A dos Umbón, unha das poucas fortunas que quedan en Denantes, está tamén en vías de extinsión; neste caso a través do sinema. É o promotor do Muíño e o que se encargha de conseghir os filmes e coordinar as proxecsiois.» Galilea

Leuco

Todos os deste personaxe

«Coma min, encántalle apresiar a belesa; aínda que os seus ghustos son máis heteroxéneos. Músico. Andará pola trintena, louro cos ollos asuis e ben paresido. Non casou.» Ádega

Osián

Todos os deste personaxe

«Meu fillo. Ten quinse anos pero a forsa dunha mula. Colleu con ghanas a idea de me suseder. Encántalle o sinema. É unha ghrande axuda na preparasión das sesiois.» Landelino

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Como pode haber aquí un cinema se non teñen luz no pobo. É vostede o proxeccionista? —inquirín.

—Non é casualidade que o sinema estea adherido a un muíño. Non se trata dun sistema ótimo, mais si bastante efetivo. O muíño de augha é o que fai traballar o prosetor.

—Enxeñoso! Funciona ben?

—O maior problema era reprodusir a velosidade de proxesión con fidelidade, pra que os filmes fosen ó ritmo axeitado. Nin todos os días o río trae a mesma forsa nin todos os filmes teñen o mesmo número de fotoghramas por seghundo. Hai que axustalo en consecuensia. Pra iso, Heitor deseñounos un sistema de piñois co que podemos estableser en cada momento a velosidade axeitada. É un prosedemento a base de proba e erro: ata que os movementos dos atores non son naturais, non deixamos de axustar. Só temos iso en conta, incluso no caso de que nas bobinas veña marcada a velosidade de prosesión. Meu fillo, Osián, acadou unha asombrosa habilidade no seu manexo. É capás de axustalo rapidísimo. Falando del… —Un mozo entra pola porta.

—Xa vou tendo ganiñas de ver isto en marcha.

—Claro, decontado. Fillo, descárghame o filme da mula. —Saíu sen mediar palabra escaleiras abaixo—. Aquí ten os testos. Van numerados conforme os rótulos, ten que levar un pouco de tino pra non perderse.

—Procurareino. É a miña primeira vez. Mágoa que non saiba ale… Aaaah! —Ao me xirar, atopei un réptil nun estante.

—He, he! Non repararas neles, non si? Ó estarmos á beira do río, xa se sabe, andamos cheos de mosquitos. Espallar uns cantos laghartos pola sala atalla case por completo o problema. —O corazón aínda me vai a mil.

—Boas, cabaleiros. —Entrou un home refinado.

—Pero ves sen nada?! —reprochoulle Landelino.

—Si, o resto non podían vir, pero xa lles comentei como ía o conto. Ó final desidín que a ambientasión hox’ sexa a base de corda. Non habemos ter problema en axustar en directo unha pequena base que xa ensaiamos. —Landelino estaba estupefacto—. Veña, eu déixoos xa, que de pouca axuda sería por aquí. —Vaia, quen ía pensar que estes paspáns o tiñan tan ben montado.

—Aí tes. —O fillo entregoulle unha lata circular ao pai, mentres termaba dunhas cantas máis. O home axustou o rolo no proxector e conectouno a un mecanismo que saía do chan.

—Parés’ que co de onte debería traballar ben, ti que dis?

—Probaremos. Vou conectalo abaixo.

—Ádegha, por fin cheghas. Xa me tiñas preocupado. Máis che vale que veñas co cartel.

—Non, este rolo que traio na man é… Dá ighual! Mira.

A moza amosa unha pintura lúgubre. Unha figura feminina deitada no chan, exánime, coa roupa aberta. Deixa un seo ao descuberto polo que escorrega un regueiro de brillante sangue vermello. Brota dende unha fenda que ten no peito. Contrasta co resto do debuxo, pintado en branco e negro. Non acabo de ver a relación coa obra de Shakespeare. En letras angulosas, estaba escrito Hamlet na parte superior. Xusto debaixo, e máis pequeno, poñía: «con Asta Nielsen».

—Un peito ó ar e sanghe, mira que che ghusta… Anda, cólghao da porta. Non imos ter esta discusión outra ves.

—Este tipo de manifestacións son comúns na arte —apuntei en descargo da rapaza.

—Xa, xa, ben cho sei. —Asentiu—. Pero un chisco de variedade…

—Vai, papá! —emerxeu unha voz dende o piso de abaixo.

—Dálle! —Umbón fixo uns derradeiros axustes no aparato, apagou a maioría das lámpadas e a fita comezou a bulir. Empecei a seguir entón o escrito.

—UNHA MULLER?! —Fun incapaz de reprimir o grito ao ler que a adaptación cinematográfica partía da premisa de que Hamlet en realidade era unha muller. Hipótese dun profesor norteamericano, un tal Dinning. Tiña que ocultar o seu sexo para poder ser sucesora —sucesor— do rei moribundo. Típica «modernidade» deste invento do diaño. Nin os clásicos respectan…

Farándula

Veiga
Abilio

Todos os deste personaxe

«Alto, fraco e coa cabesa nas nubes. Inda que anda polos trinta, seghe sen saber o puta que é a vida. Sacha coma un cativo.» Xusto

Xusto

Todos os deste personaxe

«Levo media vida a sachar con el. Ten moito xenio. Xa non sente paixón por nada. Por maior que sexa, inda traballa moi ben a terra. Sei que no fondo me ten apresio e eu dende logho que llo teño a el.» Abilio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Xusto, ti nunca pensaches en ser actor?

—Ator? Finxir cada día, poñerme roupa estraña, amosar unha cara pró exterior e outra na intimidade? Pra iso faríame cura. Págase mellor e podes beber viño no traballo.

Comentarios cinéfilos

Paporroibo
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Breixo

Todos os deste personaxe

«Entre nós, en realidade é o meu primo favorito. A súa enfermidade do sono dáme pé a unha morea de trasnadas. Ten un pouco cara de parvo. Xa cumpriu vinte e algho, pero non vai atopar mosa na vida. Ghústalle máis un libro que á Ádegha unha decapitasión.» Xocas

Lois

Todos os deste personaxe

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Plinio

Todos os deste personaxe

«É bo rapás, aínda que un pouco parado. Temos a afecsión común da lectura. Leva unha barba moi curta e ghústalle portar chapeu.» Breixo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Eu sempre sospeitei que ti eras unha muller —espetoulle Lois a Breixo.

—Unha muller? Non ves a barba ou que?

—A miña avoa, que en pas descanse, tiña unha barba moito máis viril ca esa pelux’ de rata que che sae a ti.

—Eu déixovos que estou esgotado. Vou para a cama —interrompín con sinceridade a disputa pueril.

—Vén botar a última, home, que imos comenta-lo filme. Ademais, ti fixéchelo do carallo —Plinio botoume un afago.

—Non, de verdade que estou a caer co sono —dixen mentres me despedía. Amosei o envés da man e pechei un par de veces todos os dedos, agás o polgar, sobre a palma.

Sorprendérame a velada. No canto da proxección atolada que esperaba —coma as anteriores ás que asistira—, con xente a falar, a papar comida de toda clase, nenos chorando e correndo pola sala… os asistentes só abriron a boca nos cambios de rolo. Tiveron un comportamento litúrxico. Van ao cinema como quen vai a misa. Abraiante! Xa me gustaría a min que todas as miñas funcións teatrais foxen tan respectuosas.

Triunfo

Casa dos Egruever
Menandro

Todos os deste personaxe

«Dende que papá dirixe a familia, o avó relaxou un pouco e acostuma pórse do lado dos netos. É o máis comprensivo coas miñas falcatruadas. Non herdou o pelo de seu pai, está medio calvo; e cando digho medio, quero disir que non ten un só pelo no medio da cabesa.» Xocas

Sinforiano

Todos os deste personaxe

«Meu bisavó Sinfo. Tratado con absoluto respecto e distansia polo resto da familia. En realidade é coma min, detrás desa pouse severa aghóchase un ghrileiro. Ten máis anos ca unha merda de dinosauro. O probe consérvase como pode, pero iso si, ten un pelaso…» Xocas

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Mi padre, traio boas novas. A última saída do Mandado foi un éxito.

Denantes, adeus, para sempre adeus!

Paporroibo
Rúa
Actor

Todos os deste narrador

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Actor

Todos os deste personaxe

«Estranxeiro que entúa en óperas de teatro. Está de visita en Denantes.» Siña Telesfora

Elixio

Todos os deste personaxe

«En cada particularidade de Denantes e as súas xentes atopa unha conspirasión. Seghundo el nada é o que parés'. Ha de ser da miña idade, inda que semella máis novo de aspecto. É pequeno, ten o pelo neghro e uns ollos asuis que, do claros que son, meten medo.» Xiana

Faxildo

Todos os deste personaxe

«Calvo e con barba. Está cadrado. Renegha do home actual, tan afastado dos animais; compórtase coma eles.» Iago

Olga

Todos os deste personaxe

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—QUIIIIII-QUIIIIRIIIIIII-QUIIIIIIIIIIIII!

—Faxildo, como te colla, heiche meter a forcada polo cu!

—Puto enfermo do carallo!

—Silvina, tráeme a escopeta, que con este polo imos ter sena pra toda a semana!

—QUIIIIII-QUIIIIRIIIIIII-QUIIIIIIIIIIIII!

Achégome á fiestra e vexo o cheiracús subido no tellado do veciño. Está a imitar o canto dun galo… de oitenta quilos! Mentres, a xente das proximidades profire toda sorte de insultos e ameazas. Eu que pensaba que ao marchar co romper do día non ía vivir hoxe sucesos estraños…

Olga está xa co almorzo preparado. Azóutame un sentimento efémero de nostalxia. Razón de máis para saír de aquí axiña.

—Bos días. Como durmiu hox’?

—A verdade é que, obviando o incidente do «galo», mellor que a noite anterior. Iso seguro. Sen pesadelos e do tirón. Vou tomar só leite, non teño ghana de comer nada. —Ghana?, ghana?, isto é peor do que pensaba. Como non marche decontado…

—Tome, pero isto non é almorso pr’un home. —Correspondina cun leve sorriso.

 

—Ben, Olga, eu marcho xa. Deica, Chano! —O fillo acababa de baixar cos ollos aínda cheos de lagañas—. Teño asuntos que atender. Non quero perder o barco de hox’. —E agora dixen hox’. Merda, merda, merda!—. Despídame de Belisario. E grazas por todo.

—Seghuro que non quere que lle mande nada pró camiño?, quedan uns anacos de empanada d’onte. —Niso estaba a pensar eu, en botarlle risado ao corpo.

—Non, de verdade. Moitas grazas.

O día é luminoso, reflicte as miñas perspectivas de fuxida. A rúa está aínda baleira a pesar de Faxildo. Perfecto, pronto estarei lonxe; a salvo.

—Pssss, señor! Psss, señor! —Alguén está a chamar por min. Xa dicía eu que non todo podía ser tan bonito—. Pódoo acompañar ó vapor? —Elixio, o que me faltaba.

—Non cómpre que vexan que intimei máis do imprescindíbel con ninguén. Xa sabes que poden andar á espreita. Compréndelo? —Se me podo aforrar aturar a calquera denantés, farei o posíbel porque así sexa.

—Por completo —dixo ás abaixadas—. Se alghún día nesesita un compañeiro prá crononaveghasión, aquí me ten.

—Non esquecerei a túa discreción, Elixio. Grazas por todo. —Alí o deixei, todo cheo de razón.

Xa vexo o barco ao fondo, escanastrado de forma encantadora. O mar resplandece derredor ao contacto das raiolas douradas do amencer. Ningunha gaivota. Nin vellos nin esqueletos á vista… A felicidade é total. Mmm!, mesmo creo percibir un doce arrecendo a pexego, aínda que por aquí non haxa árbore tal.

Unha maleta ao alén

Praia
Candeloria
Candeloria
Cibrao
Onte

Todos neste tempo

Descrición

—Quen mo ía disir… Des que apenas me puiden ergher sobre as miñas perniñas, soñei co que habería alén do vasto oséano: a xente tan diferente que coñesería, de distintas crensas e rasas, os monumentos colosais que me deixarían sen alento, plantas e bestas das que nunca oíra falar… Canto te envexei ó me cheghar aquela carta! Que acababas de montar en camelo en África, disíasme… Canto fantasiei de cativa ó ler aquelas novelas de aventuras. Eu a explorar o deserto, safándome de escorpiois e cobras mentres derriba dun camelo percorría as marabillas sentenarias leghadas por outras culturas… Xureime que non morrería sen montar nun, sen vivir as miñas propias andansas. Non ía ser como o resto de mosas: sen máis aspirasiois que criaren os nenos e compraseren o marido… E mírame aghora: tombada na praia do meu Denantes natal do que xamais saín, felís por me comprometer co home que amo, disposta a sacrificar a miña aventura por unha familia… —Non teño claro que Cibrao me estea a escoitar unha palabra. Non parou de me apalpar as pernas. A espera ata o día da voda está a lle ser demasiado dura. Tampouco é que eu non deveza por satisfacer as necesidades da carne, mais fago por me conter.

—Se cadra podes te-las dúas cousas… —Vaia! Seica algo de sangue si lle chega aínda ao cerebro.

—A que te refires? —preguntei esperanzada.

—Non sei cando, mais comprométome a te levar a montar en camelo. Inda temos a vida enteira por diante. —Por algo o amo. Os nosos beizos xúntanse con paixón.

Voo matutino

Casa dos Egruever
Lois

Todos os deste narrador

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Lois

Todos os deste personaxe

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Xocas

Todos os deste personaxe

«Non sei a quen saíu. A idade non lle trouxo o sentidiño. Ten desaseis anos e seghe a pensar todo o día en ghastar bromas, case que todas elas pesadas. Por iso, a medida que medraba e as súas trasnadas se ían acheghando ó limiar do delito, tentei controlalas meténdoo na brighada. Algho o contivo, inda que me dá no narís que non será abondo. Pode creser un pouco, mais parés’ que quedará pequeno; non lle importa, ó contrario, así pode ghabear e aghocharse en todo sitio canto hai.» Paulo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

O fogar. Unha mañá tranquila. Tempo para descansar, sentarme a ler… ou mellor: pechar os ollos e escoitar medrar a herba. Agora, Deus, só che pido que ao abrir esta porta non haxa sorpresas: ningunha morte por un día. De verdade que preciso deste descanso.

—Boas! —saudei a meu irmán menor.

—En serio? —Xocas, sentado á mesa da sala, comeza a correr cara a fiestra e lánzase a través dela axitando os brazos—. CABROOOOOOOÓN!!!!!!!!!

Por quen repican as campás?

Veiga
Abilio

Todos os deste personaxe

«Alto, fraco e coa cabesa nas nubes. Inda que anda polos trinta, seghe sen saber o puta que é a vida. Sacha coma un cativo.» Xusto

Xusto

Todos os deste personaxe

«Levo media vida a sachar con el. Ten moito xenio. Xa non sente paixón por nada. Por maior que sexa, inda traballa moi ben a terra. Sei que no fondo me ten apresio e eu dende logho que llo teño a el.» Abilio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Dan as badaladas por un defunto. Xusto, sabes por quen?

—Por alghún fillo de puta afortunado.

Ventosa quietude

Paporroibo
Absinio

Todos os deste narrador

«O meu compadre. Un retranqueiro coma min. Ten familia, pero como se non a tivese. Pasamos o día enteiro n’O Paporroibo. Os anos non caen en balde, ten que se axudar cun caxato pr'ir da taberna á casa e da casa á taberna. Non é moi culto, os libros nunca foron o seu, pero ten moito mundo.» Senén.

Abisinio

Todos os deste personaxe

«O meu compadre. Un retranqueiro coma min. Ten familia, pero como se non a tivese. Pasamos o día enteiro n’O Paporroibo. Os anos non caen en balde, ten que se axudar cun caxato pr'ir da taberna á casa e da casa á taberna. Non é moi culto, os libros nunca foron o seu, pero ten moito mundo.» Senén.

Binucho

Todos os deste personaxe

«Hai quen ten que convivir coas hemorroides, a min tocoume apandar con Binucho. Se Senén e Abisinio teñen alghunha opsión de ghañarnos, é porque por moitos anos que pasen el seghe a xoghar coma o cu.» Níscaro

Níscaro

Todos os deste personaxe

«Ten unha lixeira ludopatía; pra el non existe nada alén das cartas. Hai anos que ten un ollo ghrolo polo bico dunha pita. Lévao ó ar. Sempre di que lle veu estupendo pra xoghar, pois ninghén lle mira á cara.» Belisario

Senén

Todos os deste personaxe

«Sempre nos entendemos ben. É un pouco máis novo ca min, mais estivemos moitos anos embarcados xuntos. Non se lle dan mal os naipes. De moso tiña unha noiva en cada porto, mais non casou con ninghunha. Leva o pelo moi curto e é de pel morena e estatura corrente.» Abisinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—O que? Pero como raio vai morrer alghén dunha maneira tan ridícula? —Estes quérenme tomar o pelo.

—Unha morte é unha morte. Cando é a hora dun, non lle hai que faser. —Binucho, típico del.

—Morreu, fodeu! Xoghai dun carallo dunha ves! —Níscaro, sempre tan paciente. Achega o furabolos ao ollo grolo para indicarlle a Binucho que atenda.

—Tomai e chorai. Todas nosas! —Boa xogada de Senén—. Vós como credes que habedes de morrer?

—Hai uns anos diríache que fodendo con alghunha mosiña, pero aghora xa nin se me levanta. —É triste pero certo—. Así que non me importa un carallo.

—Non perdas a esperansa, sempre te podes aforcar —suxeriu Binucho.

—Aforcar?! —preguntei con estrañeza.

—Espichas cunha erecsión que nin Cristo —aseguroume.

—Que dis, ho!? —Non lle creo nada.

—Certísimo. Hai anos non dabamos co defunto de meu tío Carelo. Dous días despois, uns veciños atopárono no riseiral. Estaba pendurado da póla dunha riseira. Cando cheghamos alí inda tiña o pirolón de punta. Non sei como aghuantou o pantalón!

—Iso non hai quen cho crea —dixo Senén.

—Que si, hostia! É máis, seghundo comentou Menandro, que xa vira uns cantos aforcados, todiños morren empalmados. Non me preghuntes por que, mais é así. Porén, a min ghustarí… —Níscaro xa non aturaba máis e interrompeu a Binucho.

—Ti, se non quers que sexa hox’ e polas miñas mans, xa te podes espelir e atender á partida dunha merda dunha ves.

—Non sexas así, ho, seghuro que ti tamén pensaches alghunha ves en como sería a túa morte —Senén, reticente a abandonar o tema.

—Dándolle polo cu ós vosos netos nesta mesma mesa cunha xoghada mestra ao tempo que vós fasedes abono no semiterio —dixo mentres bulía a repartir as cartas para se recuperar o antes posíbel.

—Eu sempre tiven a ilusión de morrer co pai de tódolos peidos —dixo o meu compañeiro ao vermos as cartas. Binucho debe de levar unha man do demo, léselle a ledicia nos ollos.

—Cada un… —Amosei a miña faciana máis considerada.

—E díghoo en serio. Nunca vos molestou tanto un ghas que ó botalo, despois do estrondo e o cheiro a morto, sentistes un ghrande alivio; algho case místico? —Asentín—. Pois iso, pero ó infinito, é como penso eu que debe se-la quietude da morte. Un día espertas cun ghas que nin Deus, PRPTPRFFFFFF!, e literalmente na ghloria por partida dobre. Que liberasión!

—Pois xa que non dixen ren, únome. Parés’ moi liberador —dixo Binucho, tras botar o sete de copas. A este paso a Níscaro non lle van quedar pelos que arrincarse.

—A chupar pirolas! —Níscaro ponse en pé, dános as costas, encúrvase e levanta a perna dereita: bota unha sonora flatulencia e lanza as súas cartas ao ar. Sae pola porta d’O Paporroibo xurando mentres os naipes aterran no chan despois dun descenso errático.

Posme catro pataquiñas e un dixomedíxome

Praza de abastos
Siña Telesfora

Todos os deste narrador

«Encántalle disirlle a todo varón menor de trinta anos que está feito un home. Camiña a paso de caracol, ten os ollos pequechos e o queixo cheo de pelos duros como espiñas.» Iago

Siña Telesfora

Todos os deste personaxe

«Encántalle disirlle a todo varón menor de trinta anos que está feito un home. Camiña a paso de caracol, ten os ollos pequechos e o queixo cheo de pelos duros como espiñas.» Iago

Heduvixe

Todos os deste personaxe

«Se caghas un peido un pouco forte xa corre a se fechar na casa. A vella, pequerrecha e con olleiras de moso en San Xoán, ten medo até da súa propia sombra.» Maro

Mendo

Todos os deste personaxe

«Disían que de pequeno era moi listo, que se había converter nalghén importante, pero non sei como rematou cun posto de verduras na prasa. Hai algho que non me cheira ben neste asunto.» Elixio

Pía

Todos os deste personaxe

«É unha muller como calquera outra camiño da vellés —parece que ten dez anos máis dos que en realidade ten—. Moi extrovertida —unha puta rexoubeira—. Ghústalle estar ó tanto do que susede na vila —é unha candonga cotilla—.» Oliva

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Saíulle a cabesa a rebolos.

—Que horror! Víchelo ti? —pregunteille a Pía.

—Non, pero como se o vise. Unha d’alí arriba contoumo de primeiriña man.

—Póñolle algho máis, señora Heduvix’? —dixo Mendo. Inda lembro como hai nadiña se escondía detrás das saias da nai. Mírao agora, todo un home atendendo á clientela, alleo aos ruxerruxes.

—Si, dásme unhas… —Heduvixe é interrompida por Pía.

—E unha morte destas trasas non me estrañaría que fose cousa de malas fadas. Queira deus que non teñamos unha nova vagha de infortunios funestos. —Espero que estea equivocada, inda me lembro da última.

—Aquí tes. —Heduvixe pagoulle a todo correr sen pedir máis nada e marchou sen sequera se despedir. Xa me gustaría a min ter esa enerxía!

—Pero como se lle ocorre!? Sabe ben como é esa muller, tenlle medo a todo canto hai. Ata ten as fiestras tapiadas e só sae da casa pra vir ó mercado e o domingho á misa. Alá vai correndo a fecharse, coa compra a medio faser —Mendo bótalle unha reprimenda a Pía. Non hai dúbida, é todo un home.

Aparencia

Casa
Isadora
América

Todos os deste personaxe

«Miña tía e nai de Breixo e Maeloc. Mestra de carpideiras. Baixiña e repoluda. É a mellor amigha de miña nai dende pequechas.» Xocas

Cibrao
Iolanda

Todos os deste personaxe

«Seica non lle resultou doado collerlle o pulso á familia. Aghora é unha choradeira máis ca desente e xa está habituada a convivir coa morte. Que vou disir do boa que é, son seu fillo.» Xocas

Isadora
Xiana

Todos os deste personaxe

«É unha muller moderna de máis, empeñada en se queixar por calquera diferensia de trato cos fillos varois. Ten mala hostia, pero cando quere é moi simpática. Media xuventude de Denantes anda atrás dela, mais non se lle coñese moso, e iso que xa supera os vinte. É tirando a alta, moi delghada e co pelo liso e claro. Estanlle a ensinar pra carpideira, pero dubido que ninghén queira que lle vaia chorar ó seu enterro. Axuda a mamá e á tía a preparar os cadáveres, fai ramos… un pouco de todo, coma o resto.» Xocas

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Ai, miña naiciña, miña naiciña! Pobriña ela! Teño que parecer forte diante de papá, el está desfeito, sen vontade. Xamais o vira así. Nin sequera cando Pauliña non puido saír adiante. A súa tristura estao a asomar ao limiar da cordura; apenas é quen de unir dúas palabras seguidas. Foi unha morte tan desafortunada que teño a sensación de que en calquera momento vou amañecer na miña cama dun pesadelo surrealista.

Papá non deixa a fiestra. Tenta agochar o seu pranto mirando ao exterior mentres espera polas Egruever. Mais aínda dende esta posición pódese ver como as bágoas se lle desprenden da face ao chegar ao queixo. Rematan nunha minúscula lagoa de desalento que se está a formar aos pés.

—Aí as están! —dixo emocionándose aínda máis ao pensar no que vai ter que dicir.

Entraron as tres mulleres: dúas de mediana idade e unha mociña. Serias mais coa tranquilidade de quen se enfrontou a isto nunha morea de ocasións.

—Está arriba… desfeitiña, a miña probiña! —Botou as mans á cara e comezou a debullarse en bágoas.

—Non se preocupe, Sibrao, xa verá como estará presentábel cando lle cheghen os fillos —tentou consolalo Iolanda—. Procurai que non suba ninghén mentres a lavamos e acondisionamos. Nun anaco virán co cadaleito e cando estea preparada xa a baixamos nel prá sala —dirixiuse agora a min ás abaixadas.

É abraiante a convicción coa que soben. Non sei eu se serán conscientes do panorama que lles espera. Meu pai conseguiu enxugarse as bágoas. Pasea agora inquedo arriba e abaixo.

—Isiña, vou saír a que me dea o ar.

—Vou con vostede. —Non o quero perder de vista.

—Non, presiso estar só. Ademais, alghén ten que quedar aquí pra resibi-las visitas —dixo de maneira entrecortada. Resulta evidente que non me quere con el e non é momento de discutir.

—D’acordo, mais prométame unha cousa. —Asinte—. Prométame que non fará ninghunha parvada aí fóra. —Bica os dedos e marcha.

O ruído da porta ao pecharse é o sinal que esperaba: coa soidade como pano de bágoas, derrúbome por completo.

Benvido á viuvez

Fiestra
Sibila

Todos os desta narradora

«Dende que enviuvou non volveu saír da casa. Está aí día tras día, diante da fiestra, a contemplar o bulir de Denantes. A xente que a vai visitar é o único contato que ten co exterior.» Binucho

Oliva

Todos os deste personaxe

«Unha muller maior entreghada ós demais. Sempre se preocupa de que non me falte de nada. Se hai alghún denantés en apertos, sempre é a primeira en acudir.» Sibila

Sibila

Todos os deste personaxe

«Dende que enviuvou non volveu saír da casa. Está aí día tras día, diante da fiestra, a contemplar o bulir de Denantes. A xente que a vai visitar é o único contato que ten co exterior.» Binucho

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Deixémolo en que morreu da morte morrida.

—Que mághoa! —Figúrome o que ha de estar a pasar Cibrao.

—E vostede como se atopa? —Esta Oliva, que riquiña, sempre a se preocupar polos demais.

—Teño días, pero, á nosa idade, unha non pode esperar que non lle doa nada ó ergherse pola mañá… Non si?

—Hehe! Mentres teñamos algho do que doernos, bo sinal será. Quere que lle vaia á prasa ou que lle traia alghunha cousa?

—Descoida, Oliva. Moi amábel, mais non fai falla. Cando te queiras ir, faino con total tranquilidade.

—Ghustaríame pasar pola de Candeloria, ir botar unha man ou inda que sexa un rosario.

—Pois non te demores máis. —Apenas remata de axudar a unha persoa e xa está a pensar en como facerlle o ben á seguinte.

Ninguén pode ser tan bo. Nos seus actos piadosos léselle que agocha algo moi fondo, algo que non se corresponde coa imaxe que proxecta. Sempre sospeitei que se cadra tivo unha relación de índole carnal con Don Brais. Non creo que ningún dos dous estea agora para moitos trotes. Porén, aínda que iso fose certo, e por máis que se prolongase no tempo, non cambiaría para nada a consideración que lle teño. O Primeiro Concilio de Letrán paréceme unha babecada.

Mira quen se cruza con Oliva; gacho ata o punto de nin reparar nela; máis espectro ca persoa. A súa carne macilenta apenas é capaz de conter unha ánima que xa non ten motivo para ficar desta beira da existencia. A observación do estado patético no que se atopa Cibrao retrotráeme ás miñas primeiras semanas de viuvez.

Un gran favor

Casa dos Egruever
Menandro

Todos os deste narrador

«Dende que papá dirixe a familia, o avó relaxou un pouco e acostuma pórse do lado dos netos. É o máis comprensivo coas miñas falcatruadas. Non herdou o pelo de seu pai, está medio calvo; e cando digho medio, quero disir que non ten un só pelo no medio da cabesa.» Xocas

Cibrao
Menandro

Todos os deste personaxe

«Dende que papá dirixe a familia, o avó relaxou un pouco e acostuma pórse do lado dos netos. É o máis comprensivo coas miñas falcatruadas. Non herdou o pelo de seu pai, está medio calvo; e cando digho medio, quero disir que non ten un só pelo no medio da cabesa.» Xocas

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Non tiña que se acheghar at’eiquí, encarghámonos nós de todo. Candeloria terá o mellor dos enterramentos. Xa nos dixo súa filla que lles ghustaría lembrala cun retrato. Verá como miña neta conseghe pintala tal e como era. Ten moito talento.

—Quixen vir en persoa porque lles teño que pedir un favor, o meirande que lle pedín a ninghén. —Conforme vai falando, os ollos vánselle enchendo de bágoas—. Vivín os mellores trinta anos da miña vida ó lado desa muller: deume tres fillos que quero con loucura máis á Pauliña, que seghuro que a terá aghora en brasos, e sempre contou co meu amor incondisional; pero hai algho que lle debo. Unha débeda contraída moitos anos atrás que non lle paghei en vida, coa que terei que carghar durante toda a miña viuvés. Non será o mesmo, ben o sei, pero quérolle cumprir o soño inda que sexa aghora. —O beizo inferior tremelícalle sen control.

—Tentarémolo. Só díghame cal era a promesa.

—Prometinlle que ía levala montar en camelo; a vivir unha aventura. Por favor, Menandro, sei que é unha tolería o que lle estou a pedir. —Púxose de xeonllos e termoume da man para continuar—. Mais estou eu mesmo ó bordo da tolemia. Foi todo tan ridículo, tan inxusto! —Ata aquí chegou a súa resistencia ao pranto—. Préghocho! Axúdame ti a cumprirlle a ilusión da súa vida! Que parvo fun!, que miserábel! Incapás de comprasela por unha ves… —A súa voz apagouse de todo entre saloucos.

—Tes a miña palabra de que imos faser todo o que estea na nosa man. Vai prá casa, pasa este momento cos teus. Non te preocupes de máis nada. —Xa bastante nos imos ter que crebar nós o maxín na procura da besta exótica… Érguese e fúndese comigo nunha húmida aperta.

Pluviosa predición

Banco

Todos nesta localización

Pétreo apousento das cachas,
óptimo espazo para enganar o tempo,
testemuña de meteorolóxicas charlas,
lizquente no entretempo e axeado no inverno.

Marías

Todos os deste personaxe

«Están as dúas viúvas dende que me alcansa a memoria. Sempre sentadas no seu banco. A forsa de enghanar o tempo xuntas, son case que a mesma persoa, tanto en aspecto como en personalidade. As únicas conversas que podo lembrar delas son referentes á meteoroloxía.» Leuco

Maro

Todos os deste personaxe

«Linghua de trapo, un carácter do demo e ninghunha persoa á que lle render contas. Ghústame este fulano.» Xusto

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Mariño, se vai saír á noitiña, non lle esquesa colle-la corosa.

—Pero, siñoras, que cona din? Seica non viron o día que vai?

—Vimos, si, mais fághanos caso: contra a noitiña vai vir chover.

—Anda e non me toleen. Se os seus homes morreron pra non as aturar, non vou ser eu quen o fagha sen ter un porqué. Que lles coma a crica un croque!

Á procura dunha xiba

Casa dos Egruever
Breixo

Todos os deste narrador

«Entre nós, en realidade é o meu primo favorito. A súa enfermidade do sono dáme pé a unha morea de trasnadas. Ten un pouco cara de parvo. Xa cumpriu vinte e algho, pero non vai atopar mosa na vida. Ghústalle máis un libro que á Ádegha unha decapitasión.» Xocas

Breixo

Todos os deste personaxe

«Entre nós, en realidade é o meu primo favorito. A súa enfermidade do sono dáme pé a unha morea de trasnadas. Ten un pouco cara de parvo. Xa cumpriu vinte e algho, pero non vai atopar mosa na vida. Ghústalle máis un libro que á Ádegha unha decapitasión.» Xocas

Iago

Todos os deste personaxe

«Se cadra ten un punto responsábel de máis, pero é dado ás bromas. Casará máis pronto que tarde, mais inda vive na casa familiar. Son xa vinte e tres anos, un menos ca Lois. Ten o pelo castaño —de máis novo era louro, o que sempre me fixo pensar que o adoptaron— e é fraco coma un fiúncho.» Xocas

Lois

Todos os deste personaxe

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Paulo

Todos os deste personaxe

«Papá. Téñolle ese apresio que vai ghravado no sanghe, mais é un repunante. Aghás o de meterme na brighada necrolóxica, o resto das súas acsiois teñen como obxectivo amolarme. Dende que está á fronte da familia é inda peor.» Xocas

Xocas

Todos os deste personaxe

«Non sei a quen saíu. A idade non lle trouxo o sentidiño. Ten desaseis anos e seghe a pensar todo o día en ghastar bromas, case que todas elas pesadas. Por iso, a medida que medraba e as súas trasnadas se ían acheghando ó limiar do delito, tentei controlalas meténdoo na brighada. Algho o contivo, inda que me dá no narís que non será abondo. Pode creser un pouco, mais parés’ que quedará pequeno; non lle importa, ó contrario, así pode ghabear e aghocharse en todo sitio canto hai.» Paulo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Rapases, temos que conseghir un camelo pró enterro de Candeloria. Alghunha idea? —preguntou o tío Paulo mentres daba voltas derredor da mesa na que estabamos sentados o resto.

—O burro de Amelia ten máis chepa cá Calista, pode pasar sen problemas por un camelo. —Seu pai soltoulle unha losqueada instintiva a Xocas—. Aaaah! Pareserache ben pegharlle a un eivado?

—Eivado!? Que demo che pasou nese braso?

—Mmmm… coido que xa me doeu abondo o último lapote como pra che contar isto.

—Só temos dúas escollas posíbeis: ou ben un soolóxico, ou ben un sirco —apuntei.

—Nun soo non nos emprestan un dos animais nin de broma. Nun sirco será cuestión de cartos— reduciu Lois as opcións de busca.

—Teremos que ir ver se hai alghún sirco pola sona. Xocas, xa que non nos serves pr’outra cousa, ti virás comigho á sidade, ighual que o Iagho. Alí poderemos informarnos de onde hai alghún. Lois e Breixo, ide pola do tío Lucas e axudaille faser un carriño para que o camelo poida tirar do cadaleito.

—E da brighada necrolóxica? —Intereseime.

—Esqueseivos por aghora, isto xa é lea abonda. Só espero que a ninghén se lle ocorra morrer antes de que deamos enterrado á defunta de Sibrao.

—Non apostaría eu por iso, xa se sabe que a xente desta vila é dun desconsiderado… —O piollo, co ás para matar o tres.

Vida ilusoria

Casa
Ádega

Todos os desta narradora

«Ten tres anos máis ca min, aínda que sempre tiven máis complisidade con Xiana. É rariña como ela soa: ghústalle calquera forma de arte, a pintura, a escultura e mesmo a poesía, sobre todo se están relasionadas coa morte. Ninghún outro membro tivo máis sorte ca ela de caer nesta familia. O seu pelo é moi escuro e ondulado e levanta pouquerrechiño do chan. Encárghase de fotos e retratos, de ghravar as lápidas ou calquera outro labor minimamente artístico.» Xocas

Ádega

Todos os deste personaxe

«Ten tres anos máis ca min, aínda que sempre tiven máis complisidade con Xiana. É rariña como ela soa: ghústalle calquera forma de arte, a pintura, a escultura e mesmo a poesía, sobre todo se están relasionadas coa morte. Ninghún outro membro tivo máis sorte ca ela de caer nesta familia. O seu pelo é moi escuro e ondulado e levanta pouquerrechiño do chan. Encárghase de fotos e retratos, de ghravar as lápidas ou calquera outro labor minimamente artístico.» Xocas

Candeloria
Xiana

Todos os deste personaxe

«É unha muller moderna de máis, empeñada en se queixar por calquera diferensia de trato cos fillos varois. Ten mala hostia, pero cando quere é moi simpática. Media xuventude de Denantes anda atrás dela, mais non se lle coñese moso, e iso que xa supera os vinte. É tirando a alta, moi delghada e co pelo liso e claro. Estanlle a ensinar pra carpideira, pero dubido que ninghén queira que lle vaia chorar ó seu enterro. Axuda a mamá e á tía a preparar os cadáveres, fai ramos… un pouco de todo, coma o resto.» Xocas

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Toda túa, irmá. Non te podes faser unha idea de como estaba ó chegharmos! —Xiana foi a última en saír. Estou a soas co cadáver e o meu lenzo.

Isto non deixa de me parecer un insulto á miña arte. Facerme partícipe desta festa de negación e encubrimento… Énchesenos a boca a dicir que a morte é parte da vida, que hai que aceptala con naturalidade, que é un paso máis na existencia, que reforza o amor por vivir… E logo, mira: primeiro mamá, tía América e Xiana teñen que borrar calquera traza do que acaba de ocorrer, deixar un cadáver mutilado coa aparencia dunha apracíbel durminte; despois veño eu, que se vin antes a esta muller foi de pasada na rúa, a seica ter que plasmar no lenzo a súa vitalidade. A súa vitalidade!

A miña arte busca amosar a fermosura oculta polos prexuízos, persegue a estética incluso nos lugares máis recónditos. Neste caso chamaríame retratar o encanto sinistro da simulación da vida, como na fotografía de defuntos (iso si que é arte). Eses meniños exánimes formando parte dunha estampa familiar, esa recreación no que puido ser e xamais será… Pero dende a mirada da morte!, non da vida. Por iso é algo dunha beldade funesta. O que vou facer agora carece por completo de transcendencia. Para a familia será un retrato fiel abondo; para min, unha coitelada na ánima, unha traizón. Que feliz podería ser pintando a violencia da morte de Candeloria. Os ósos crebados. A carne esgazada. O ceno do nada. Esa sería a auténtica oda á existencia, non esta farsa emética.

Aspecto saudábel

Rúa
Aldara

Todos os deste personaxe

«Di ter todos os males coñecidos pola ciencia, ademais doutros moitos que aínda están por descubrir. Non chega ó cuarto de século, mais non fai outra cousa ca pensar na morte. Pequena e moi fraca, hai na vila cans que pesan máis ca ela. Extremadamente pálida, quen sabe se é a verdadeira cor da súa pel ou consecuencia da súa agonía perpetua.» Don Primitivo

Siña Telesfora

Todos os deste personaxe

«Encántalle disirlle a todo varón menor de trinta anos que está feito un home. Camiña a paso de caracol, ten os ollos pequechos e o queixo cheo de pelos duros como espiñas.» Iago

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Aldariña, mira que boa cor traes hox’.

—Deus Santo! Xa disía eu que me notaba algho de temperatura. Marcho direitiña prá cama.

Unhas vanse, outros chegan

Casa
Plinio

Todos os deste narrador

«É bo rapás, aínda que un pouco parado. Temos a afecsión común da lectura. Leva unha barba moi curta e ghústalle portar chapeu.» Breixo

Cibrao
Iolanda

Todos os deste personaxe

«Seica non lle resultou doado collerlle o pulso á familia. Aghora é unha choradeira máis ca desente e xa está habituada a convivir coa morte. Que vou disir do boa que é, son seu fillo.» Xocas

Isadora
Lois

Todos os deste personaxe

«O salto xerasional afortunadamente suavisou a cousa, mais é do pau de papá e do avó. O maior e máis estirado de meus irmáns. De cando en ves inda se sabe divertir. Non leva moito casado, pero as súas formas xa tenden á curva. Leva unha barba ben arranxada e viste de maneira formal. Boto de menos cando vivía con nós.» Xocas

Plinio

Todos os deste personaxe

«É bo rapás, aínda que un pouco parado. Temos a afecsión común da lectura. Leva unha barba moi curta e ghústalle portar chapeu.» Breixo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Xa estamos aquí. Onde deixamos o cadaleito? —dixo Lois ao entrarmos pola porta.

—Aí mesmo. Túa irmá está aghora pintando a Candeloria. É mellor non interrompela. Xa o subimos nós despois. —Iolanda estaba a agardar, sentada nunha das cadeiras situadas na sala, a que Ádega rematase.

—D’acordo. Eu vólvome, entón, que hai moito choio. Plinio, queres que che aserque á casa?

—Vai de aí, se son tres pasos! —Camiñar non é que sexa o meu pasatempo predilecto, mais coa présa que leva non lle vou dicir que si, que me achegue aí ao ladiño. Ademais, andar, o que se di andar…

—Deica logho —despídese das súas familiares erguendo a man esquerda—. Acompáñoo no sentimento —diríxese a Cibrao.

—Pero pasa, home. Vai botarlle un ghrolo á cosiña ou comer algho —convidoume o viúvo.

—A verdade é que… —Asomouse unha moza dende a cociña cando estaba a piques de declinar o ofrecemento.

—Unha cunquiña do caldo que nos trouxo Oliva? —preguntou cunha voz doce.

—Non teño fame. —Rexeito ao tempo tamén coa man a invitación. Aínda que xa me estou a arrepentir de estragar a escusa perfecta para coñecela.

—Unha tila? —Tenta coas bebidas.

—A unha tiliña non che vou disir que non. —Si, é unha infusión que non soporto. Estame ben por parvo!

Na cociña só está ela. Aínda que, pola louza, semella que cheguei por casualidade nun momento de relativa tranquilidade que non é probábel que se vaia repetir antes do enterramento.

—Senta. Aghora cha poño. —Ao se xirar, reparei nunha incipiente barriga materna. Xa dicía eu que…—. Entón, es un dos Eghruever?

—Non, nin sequera traballo na carpintaría. Pasaba por alí e, como estaban moi atafeghados, boteilles unha man pra aserca-lo ataúde.

—Ghrasiñas, logho.

—Non hai de que, collíame de camiño. —A ver de que falo eu agora…

—Estache ben de temperatura?

—Eh… si, si, así está perfecta. —Perfectamente noxenta.

Aínda que ela semella tranquila, como se agradecese que non lle recordasen o suceso durante un anaco, o silencio non me está a resultar cómodo. Meu Deus, que mal se me deron sempre as conversas de cortesía… Xa sei!, o cativo.

—Que tal levas o embaraso?

—Pra se-lo primeiro, non está a ser complicado. Apenas tiven náuseas e antollos. O peor está a se-la soidade. A última ves que vin a meu home foi o día da semente; anda embarcado —dixo cun pouso de amargura—, e aghora co de miña nai… Era un ghrande apoio. Non sei como o hei de soportar en diante. Enténdeme, tirarei como sexa, pola criatura, mais todo será diferente por aquí; moito máis duro. Sabes que? —Inspírolle confianza.

—Dime.

—O xeito de ocorrer todo, en serta maneira, reconfórtame. —Incluso nestas situacións, con outra persoa abríndome o seu corazón, non son capaz de deixar de imaxinarme a reacción que tería o meu interlocutor se digo ou fago cousas inesperadas—. Porque xamais fun capás de faserme á idea de que miña nai ía esmoreser. Non podía imaxinala confinada nunha cama, morrendo un pouco cada día ata o fatal desenlase. —Se lle dese un bico na boca agora mesmo, que faría? Incluso aínda que lle gustase, e por máis que se lle note que o seu matrimonio non vai ben, non me seguiría a corrente. Inda que se sentise agredida, dubido que me soltase unha labazada. O máis probábel é que non soubese como reaccionar, que me fitase cos ollos ben abertos e a mente colapsada, agardando a que eu abandonase a habitación ou, en último termo, acabaría por facelo ela—. Pra ben ou pra mal, ela era unha persoa peculiar. A súa morte non podía ser convensional, tiña que ser algho inesperado; espectacular incluso. —E se lle metese un dedo no nariz?

—A vida con ela había de ser moi interesante.

—Sen dúbida que o era. Sempre o foi. —Estivo a piques de revivir unha anécdota que no último momento decidiu gardar para si. Apóstome a que se me botase un peido, ela faría coma se non se decatase—. Non podo deixar de pensar que meus irmáns e mais eu eramos unha cadea que a mantivo toda a vida suxeita a Denantes, cando ela non pertensía a este lughar. —Aínda que dese a sensación de que xa estaba seca, os ollos, chantados dende hai un bo anaco no lume da lareira, comezan a ameazar arroiada—. Así e todo… —Parece que se decatou a tempo de frear as bágoas, mudou o ceno para contelas—. Así e todo, levar un bebé no interior é unha sensasión marabillosa. —A de facercho aposto a que tampouco ha de estar mal. Non puiden reprimir unha mirada libidinosa aos incipientes peitos lactantes—. Conto os días que faltan para poder ve-la súa cariña. —Pero que carallo vai mal contigo, rapaz? Arrubieime ao imaxinar que pensaría calquera ao saber o que me está a pasar pola cabeza perante unha moza preñada doutro home, desfeita pola morte recente e traumática de súa nai.

—Ti xa es pai? —preguntoume.

—Pai?, por non ter, nin teño mosa.

—Pois xa me estraña, sendo tan riquiño. —Abofé que por este camiño non me han de baixar as cores.

—Moi rica e relaxante a tila. —Mentireiro!—. Vou ir indo. —Despedinme mentres os seus ollos aumentaban un chisco o nivel de melancolía.

—Impórtache se te acompaño un anaco? Presiso un pouco de aire pra coller forsas pró que vén.

—Non, como vexas. Dende logho que non me importa. —EN ABSOLUTO!

Ao saírmos pola porta da cociña, cun contido e estúpido sorriso na miña face, cruzámonos con Oliva, que xa regresa cunha cesta á cabeza.

—Marchas, nena? —Deducín que se refería a Isadora.

—Estou algho mareada, vou ver se cun ambiente menos carghado se me pasa.

—Si, hache de caer ben. Eu vou preparando unha masela pra cando volvas. Axudarache a asentar o estómagho. —Que de bondade concentrada nun corpo tan miúdo!

Arroutadas

Veiga
Abilio

Todos os deste narrador

«Alto, fraco e coa cabesa nas nubes. Inda que anda polos trinta, seghe sen saber o puta que é a vida. Sacha coma un cativo.» Xusto

Abilio

Todos os deste personaxe

«Alto, fraco e coa cabesa nas nubes. Inda que anda polos trinta, seghe sen saber o puta que é a vida. Sacha coma un cativo.» Xusto

Xusto

Todos os deste personaxe

«Levo media vida a sachar con el. Ten moito xenio. Xa non sente paixón por nada. Por maior que sexa, inda traballa moi ben a terra. Sei que no fondo me ten apresio e eu dende logho que llo teño a el.» Abilio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Xusto, ti seghes os teus impulsos?

—Mmmm… —di pensativo mentres ergue o legón— non —respondeu ao chantalo na terra.

Caldo xusticieiro

Casa
Oliva

Todos os desta narradora

«Unha muller maior entreghada ós demais. Sempre se preocupa de que non me falte de nada. Se hai alghún denantés en apertos, sempre é a primeira en acudir.» Sibila

Isadora
Oliva

Todos os deste personaxe

«Unha muller maior entreghada ós demais. Sempre se preocupa de que non me falte de nada. Se hai alghún denantés en apertos, sempre é a primeira en acudir.» Sibila

Sindo

Todos os deste personaxe

«Sempre está á busca de formas de papar e beber de moca e de maneiras de ghañar cartos co mínimo esforso.» Olga

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

—Ola, xa están aquí? —pregunta Isadora ao regresar. Referíase a seus irmáns, que acaban de chegar no vapor.

—Si, haiche nadiña. Están arriba. Como che sentou o ar? —Pregunteille cun cálido sorriso.

—Ben, estou mellor. Ghrasiñas por te preocupares, Oliva. —Por me preocupar? Porcona! O fedor a sexo chega ata aquí. Levas a luxuria e o adulterio impregnados en cada recullo desa roupa de dubidoso gusto. Xa arderás no inferno, xa…

Séntese alguén a baixar polas escaleiras, deben de vir co cadaleito. Collo a lurpia de Isadora polo brazo:

—Vamos, nena, non podes estar aquí.

—E logho?

—Están a baixar a caixa coa defunta de túa nai.

—Quero vela!

—Pero que che pasa!? Estás embarasada, pensa un pouco na criatura. Queres que lle dea mal de ar? —Aínda que a este neno xa non o libra ninguén co que acabas de facer. Dubido ademais que fose a primeira vez.

Lévoa do brazo á cociña, séntoa e procuro situarme o máis lonxe posíbel. O gafume que desprende está a me marear.

Pasado un anaco, entran seus irmáns a saudala. Unhas cantas apertas e unhas bágoas camanduleiras. Como quen que a Ourente ou Catulo lles importa unha cona súa nai. Había unha morea de tempo que non viñan pola vila. Por non falar da filla que fornica con Candeloria aínda de corpo presente…

Xa está aquí o pedichón este. Sindo aparece pola porta da cociña e vai directo a unha veciña que está sentada onda a lareira a lle dar o pésame. O pobre diaño nin sabe quen é a morta ou os seus parentes.

—Ola, Sindo, a apoiar a familia nestes momentos complicados?

—Hai que ser bos visiños. —Malparido!

—Parés’ que co lusquefusque está a se revirar o día, eh? Non tardará moito en chover. Queres unha cunquiña de caldo pra entrar en calor? —Pregunta retórica.

—Non vaias pensar, a larica marchoume toda. Nestas situasiois péchaseme o estómagho. —Si, claro—. Mais probarcho, si que cho probo. —Éncholle a cunca ata arriba, así esgane!

—Mmmm, contra o final ten un ghusto así como aghre; dálle o seu aquel. —Correspondín as súas palabras de adulación cun sorriso cómplice. Mal saben todos estes que vertín medio ouriñal no caldo. Como se merecesen outra cousa…

Asalto

Casa
Heduvixe

Todos os desta narradora

«Se caghas un peido un pouco forte xa corre a se fechar na casa. A vella, pequerrecha e con olleiras de moso en San Xoán, ten medo até da súa propia sombra.» Maro

Heduvixe

Todos os deste personaxe

«Se caghas un peido un pouco forte xa corre a se fechar na casa. A vella, pequerrecha e con olleiras de moso en San Xoán, ten medo até da súa propia sombra.» Maro

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Que é iso que se escoita no tellado? Semellan unhas pegadas. Sen respirar percibireino mellor. Si, non hai dúbida, pero non anda só unha persoa, séntense unhas cantas. Pisan suave para pasaren desapercibidas. Sorte que teño ouvidos de porca parida. Bulen de aquí para acolá, procurando unha fenda pola que entrar, mais non a van atopar. Ou se cadra si? Claro! Aquel ruído co que me espertei onte. Seguro que abriron un pequeno burato que dá ao faiado para volveren hoxe e accederen por aí. Malditos! Voume meter na despensa, non creo que veñan polos chourizos. Alí teño un coitelo para me defender chegado o caso. Rápido, só hai tempo de salvar o colgante da avoa.

Amorearei axiña todos os alimentos e utensilios onda a porta, así non poderán pasar. Mais cómpre que o faga con coidado e sen arrastrar, non vaia ser que se decaten.

Estou sen alento. Só espero, Virxenciña, que servise de algo. Que é iso que se sente? Choiva? Non eran pegadas, estaba a faiscar!

Que mellor momento para penetrar nunha casa sen seren sentidos que coa complicidade do murmurio da auga ao caer? Meu Deus!

O que ha de ser…

Casa
Olga

Todos os desta narradora

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Cibrao
Maeloc

Todos os deste personaxe

«Cura novo. Inda non ten os trinta. A modernidade chegha á ighrexa. As mesmas hostias dadas aghora con melena: dende que saíu do seminario non cortou o pelo. Ten sertas ideas que non lle ghustan moito ó tío Brais, mais non deixa de ser un cura, tampouco hai que pasarse co evolusionado do seu pensar.» Xocas

Olga

Todos os deste personaxe

«Fai a mellor empanada de risado da vila, e, por extensión, do universo. Consérvase bastante mellor ca Bilisario, seu home. É de mediana estatura, xenerosa en curvas e ten o pelo inda neghro e peiteado en coleta. Viste sempre o mandil.» Abisinio

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

A casa está chea de xente: veciños, maioría de mulleres; a tía e irmáns de Candeloria, que rompen a chorar ao verme chegar —mais non porque me teñan un especial aprecio, é costume nos velorios recibir as visitas cun aumento na intensidade dos prantos—; tamén están os fillos, Cibrao e a defunta, no centro da sala, vestida coas súas mellores roupas.

Despois dos saúdos e pésames pertinentes a boa parte da concorrencia, diríxome a Cibrao:

—Ola, Olghiña, como é a vida, eh? Non somos nada.

—Nadiña… —Despois dun silencio sentido, volvo falar—. Trouxen unhas empanadas. Tes que comer algho, isto faise moi longho.

—Non teño ghanas de… —A mirada pérdeselle nalgún dos poucos lugares despexados da sala.

—Xa sabedes cando será o funeral? —Tentei traelo de volta.

—Si, Paulo estivo aquí hai un anaco. Díxome que xa poderá ser pasado.

—Logho, a risada será mañá?

—Nin sequera pensara niso. Non creo que a faghamos, non teño humor pra ela.

—Por iso. Ti cres que Candeloria quere ser despedida só entre bághoas? A risada de primeiras nunca apetese, mais logho un decátase do que reconforta. —Térmolle a man, é como agarrar a dun morto: non ten firmeza ningunha—. As tradisiois sono por un motivo. Déixoche unha caixa de risado na cosiña. —A súa boca estivo a piques de dicir algo, mais son os seus ollos os que falan de resignación, de submisión. Está superado polas circunstancias.

—Creo en Deus, Pai todopoderoso. —Maeloc está erguido ao lado do cadaleito. Da súa man dereita pendura un rosario constituído por unhas contas de madeira de riseira e un crucifixo dourado—. Creo en Xesús Cristo, seu único fillo…

Gargalladas fúnebres

Casa dos Egruever
Xocas

Todos os deste narrador

«Non sei a quen saíu. A idade non lle trouxo o sentidiño. Ten desaseis anos e seghe a pensar todo o día en ghastar bromas, case que todas elas pesadas. Por iso, a medida que medraba e as súas trasnadas se ían acheghando ó limiar do delito, tentei controlalas meténdoo na brighada. Algho o contivo, inda que me dá no narís que non será abondo. Pode creser un pouco, mais parés’ que quedará pequeno; non lle importa, ó contrario, así pode ghabear e aghocharse en todo sitio canto hai.» Paulo

Ádega

Todos os deste personaxe

«Ten tres anos máis ca min, aínda que sempre tiven máis complisidade con Xiana. É rariña como ela soa: ghústalle calquera forma de arte, a pintura, a escultura e mesmo a poesía, sobre todo se están relasionadas coa morte. Ninghún outro membro tivo máis sorte ca ela de caer nesta familia. O seu pelo é moi escuro e ondulado e levanta pouquerrechiño do chan. Encárghase de fotos e retratos, de ghravar as lápidas ou calquera outro labor minimamente artístico.» Xocas

Breixo

Todos os deste personaxe

«Entre nós, en realidade é o meu primo favorito. A súa enfermidade do sono dáme pé a unha morea de trasnadas. Ten un pouco cara de parvo. Xa cumpriu vinte e algho, pero non vai atopar mosa na vida. Ghústalle máis un libro que á Ádegha unha decapitasión.» Xocas

Iago

Todos os deste personaxe

«Se cadra ten un punto responsábel de máis, pero é dado ás bromas. Casará máis pronto que tarde, mais inda vive na casa familiar. Son xa vinte e tres anos, un menos ca Lois. Ten o pelo castaño —de máis novo era louro, o que sempre me fixo pensar que o adoptaron— e é fraco coma un fiúncho.» Xocas

Xiana

Todos os deste personaxe

«É unha muller moderna de máis, empeñada en se queixar por calquera diferensia de trato cos fillos varois. Ten mala hostia, pero cando quere é moi simpática. Media xuventude de Denantes anda atrás dela, mais non se lle coñese moso, e iso que xa supera os vinte. É tirando a alta, moi delghada e co pelo liso e claro. Estanlle a ensinar pra carpideira, pero dubido que ninghén queira que lle vaia chorar ó seu enterro. Axuda a mamá e á tía a preparar os cadáveres, fai ramos… un pouco de todo, coma o resto.» Xocas

Xocas

Todos os deste personaxe

«Non sei a quen saíu. A idade non lle trouxo o sentidiño. Ten desaseis anos e seghe a pensar todo o día en ghastar bromas, case que todas elas pesadas. Por iso, a medida que medraba e as súas trasnadas se ían acheghando ó limiar do delito, tentei controlalas meténdoo na brighada. Algho o contivo, inda que me dá no narís que non será abondo. Pode creser un pouco, mais parés’ que quedará pequeno; non lle importa, ó contrario, así pode ghabear e aghocharse en todo sitio canto hai.» Paulo

Hoxe

Todos neste tempo

«O presente. Flúe, mais permanese estático. Pasan os días e as semanas, pasan incluso as estasiois; endexamais os anos. Atrapados estamos nun espaso-tempo preghado sobre si mesmo. Cada episodio das nosas vidas é autoconclusivo, non ten continuidade no futuro.» Galilea

Cos vellos xa deitados e co Lois onda a muller, estamos a falar os primos na sala sobre a xornada de hoxe.

—Pois ó final, nin sircos nin soos, nin conas nin carallos. Demos co condenado camelo nunha representasión teatral: As non sei cantas noites…

—Será unha adpatasión d’As mil e unha noites, unha recompilasión de relatos do oriente. —A Breixo encántalle dar o dato, amosar que é un pailaroco lido.

—Iso, si; noite arriba, noite abaixo. Mañá rematan na sidade e aínda tardarán un par de días máis en partir prá seghinte. Así que a base de moito insistir, conseghímolo pra pasado á mañansiña. Coa condisión de que veña co coidador, un mouriño pequerrechiño coma el só.

—A ver, que, vai unha partidiña ó epitafia? —propuxo Xiana.

—Vamos, elixe —dixo o Iago.

—Primo, vas ti. Como non podía ser doutra maneira, tócache o da defunta. —Xiana estableceu que sexa Breixo o que empece.

—A ver, a ver… «Ri, ri, pero cando espiche Xocas, a miña morte non che ha de parecer tan ridícula en comparación.» —Mediocre, aínda que o resto lle rin a chanza por puro compromiso—. Quenda de Iagho e tócalle epitafiar a Maro.

—Este é doado —quéixase Ádega.

—Vexamos: «Vale, eu estarei morto, pero polo menos non son un parvo do carallo coma ti.» —Si, como se o vise—. Aghora Xocas, a… ó Elixio, veña. —O momento que a concorrencia estaba a esperar con ansia.

—«Non volo creades, en realidade raptáronme Eles. Isto é unha pantomima.» —Escóitanse as risas habituais. Calquera día mexan por eles—. Tócache —dixen sinalando a miña irmá Xiana—, coa Pía mesmo. —Deulle un trago á súa cunca de leite mentres o pensaba.

—A ver que vos parés’, sen máis: «Conta, conta.» —Amósolle a miña aprobación—. Pois a Ádegha, que sei eu, á Aldara!

—Vai: «Así que eran imaxinacións miñas…» —Andamos todos polo chan. A Xiana saíulle o leite disparado polo nariz.

—Pero que escándalo é este?! —Baixou meu pai as escaleiras todo alporizado, cos ollos inchados e un lado da cara medio deformado pola presión contra a almofada—. Pasai prá cama aghora mesmo, que mañá hai moito que faser!